THƠ PHẬT - CÁC ĐẠI ĐỆ TỬ CỦA ĐỨC PHẬT

TÔN GIẢ ĐẠI CA DIẾP

1

Tôn giả Đại Ca Diếp,

Môn đệ Phật Thích Ca,

Bà La Môn, quí tộc,

Người nước Ma Kiệt Đà.

Sau khi Phật nhập diệt

Ông được kế nhiệm Ngài,

Là một đại đệ tử,

Đức hạnh và toàn tài.

Bố mẹ ông giàu có,

Lại rất thương yêu con,

Nên khi lên tám tuổi,

Nhiều thầy Bà La Môn

Được mời đến dạy dỗ.

Toàn những bậc uyên thâm.

Vốn thông minh, chăm chỉ,

Nên trong vòng mấy năm

Ông học thông tất cả

Các môn học bấy giờ,

Nhất là môn Đạo Học,

Một kết quả không ngờ.

Khi lớn lên, bố mẹ

Muốn lấy vợ cho ông,

Nhưng ông cứ lần lữa,

Rồi cương quyết nói không.

Số là do hiểu biết,

Ông chỉ muốn xuất gia

Để đi tìm chân lý,

Như Ngài Tất Đạt Đa.

Cuối cùng, bị thúc ép,

Ông nhờ thợ kim hoàn

Đúc tượng một cô gái,

To như thật, bằng vàng.

Đó là bức tượng đẹp,

Mặc sari nhiều màu,

Đính rất nhiều trang sức,

Suốt từ chân đến đầu.

“Nếu tìm được ai đấy

Giống hệt cô gái này,

Con sẽ lấy làm vợ,

Để khỏi bị quấy rầy.”

Thế là xe chở tượng

Rong ruổi khắp xóm làng

Để tìm kiếm cô gái

Giống hệt bức tượng vàng.

Xe đi mãi, đi mãi

Hết nước Ma Kiệt Đà,

Vẫn không thấy người đẹp.

Đường thì khó và xa.

Ngày nọ, xe đi tới

Thành phố Tỳ Xá Ly,

Một thành phố đông đúc

Của nước Ly Chà Vy.

Họ tìm thấy cô gái

Có tên là Thiện Tâm,

Con một nhà quí tộc

Giàu có và tiếng tăm.

Thế là các ông mối

Gặp bố cô, cầu hôn,

Với số vàng làm lễ

Bằng trọng lượng cô con.

Đám cưới được tổ chức

Thật to, thật khác thường.

Đêm tân hôn, rất tiếc,

Họ không nằm chung giường.

Ca Diếp thấy vợ khóc,

Nói: “Tôi nguyện suốt đời

Sẽ xuất gia tìm Đạo,

Cứu mình và cứu đời.”

Thiện Tâm nghe, liền đáp:

“Thiếp không muốn lấy chồng.

Chỉ tại bố tham của,

Nên thiếp phải đèo bòng.”

Hai vợ chồng mừng rỡ,

Cùng quyết định hai người

Chỉ xem nhau như bạn,

Hai bạn tốt suốt đời.

Kể từ giây phút đó

Hai người là anh em.

Không chạm vào cơ thể,

Không chung giường ban đêm.

Bố mẹ ông hay chuyện,

Liền cất đi một giường.

Thành ra họ lần lượt

Người ngủ, người tựa tường.

Một hôm, Thiện Tâm ngủ,

Một tay chạm sàn nhà.

Bất chợt Ca Diếp thấy

Có con rắn bò qua.

Ông chạy tới, lặng lẽ

Giơ cánh tay lên cao.

Tỉnh dậy, cô bèn trách

Không giữ lời hôm nào.

Mười hai năm sau đó,

Bố mẹ ông qua đời.

Họ đảm đang mọi việc,

Tiếp xúc với nhiều người.

Dần dần họ giác ngộ

Rằng sống là khổ đau,

Và cội nguồn đau khổ

Là ky cóp làm giàu.

Nên cuối cùng quyết định

Cả hai cùng xuất gia,

Mỗi người đi một ngả,

Bỏ ruộng đất, cửa nhà.

2

Theo sách kinh kể lại,

Ngày Ca Diếp ra đi

Trùng ngày thứ bốn chín

Phật Thích Ca Mâu Ni

Đang ngồi yên thiền định

Một mình dưới gốc cây.

Ba năm trời tìm kiếm,

Ông chưa gặp được thầy.

Một hôm, Phật lặng lẽ

Rời Tịnh xá Trúc Lâm

Đến phía Bắc Vương Xá,

Ngồi dưới cây bóng râm.

Bỗng có người đi lại,

Dáng mệt mỏi, buồn rầu.

Đức Phật gọi: “Ca Diếp,

Ta chờ thầy đã lâu.

Giờ hãy ngồi cùng nghỉ

Với ta dưới bóng cây.

Thầy phải nhớ: Giáo Hội

Rất cần thầy sau này.”

Ca Diếp liền sụp xuống,

Rồi nói: “Bạch Thế Tôn,

Cúi xin Ngài chấp nhận

Là sư phụ của con.”

Hai người về Tịnh xá,

Khi đi ngang cánh đồng

Phật cởi áo đang mặc

Rồi đổi nó cho ông.

Ca Diệp nhập Giáo Hội

Vừa mới được bảy ngày,

Đắc quả A La Hán,

Thật hiếm có điều này.

3

Lại nói từ buổi ấy,

Chia tay chồng, Thiện Tâm

Đi tầm sư học đạo,

Thấm thoắt đã năm năm.

Cuối cùng bà gặp Phật,

Và cũng gặp lại chồng.

Mừng được cùng chí hướng,

Sống cùng nơi với ông.

Bà Thiện Tâm nhanh chóng

Nhập Hội rồi qui y,

Được ở nơi Tịnh xá

Dành cho tỳ kheo ni.

Không ít lời dị nghị

Về chuyện bà xuất gia,

Đến mức bà ngần ngại

Không muốn ra khỏi nhà.

Được Ca Diếp giúp đỡ,

Khích lệ, chia thức ăn,

Bà chuyên tâm tu luyện,

Tâm trí cứ ngộ dần.

Cuối cùng bà đắc quả

A La Hán như chồng,

Được Phật khen đệ nhất

Về phép Túc Mệnh Thông,

Tức là người giỏi nhất

Nhìn thấy và am tường

Chuyện của nhiều kiếp trước,

Đoán biết điều tai ương.

Ca Diếp là đệ nhất

Về tu hạnh Đầu Đà,

Tức là tu khổ hạnh,

Như xưa Tất Đạt Đa.

Đầu Đà là tiếng Phạn,

Có nghĩa xua buồn phiền

Bằng cách xa danh lợi,

Sống theo lẽ tự nhiên.

Ăn những gì xin được,

Ngày một lần, giữa trưa.

Mặc chỉ toàn giẻ rách

Hoặc loại quần áo thừa.

Sống gần nơi mồ mả,

Hoặc dưới cây bóng râm,

Ai cho gì, không lấy,

Ngủ phải ngồi, không nằm.

4

Lần nọ, Đại Ca Diếp

Sống trong hang lâu ngày,

Khi trở về Tịnh xá,

Tóc và râu mọc dày,

Quần áo lại mục rách,

Các tỳ kheo chê bai,

Nhưng Đức Phật bình thản

Mời ông ngồi cạnh Ngài.

Đó là một đặc cách,

Một ân lớn mà ông

Từ chối không dám nhận,

Nhưng cũng phải đành lòng. 

Khi hai người an tọa,

Phật kể về đức tài

Của tôn giả Ca Diếp,

Trong quá khứ, tương lai.

Mọi người nghe, khâm phục.

Từ đó không người nào

Cười chê ông nhếch nhác,

Ai gặp cũng cúi chào.

5

Sống ở thành Vương Xá

Có một bà lão nghèo.

Không có cả tấm áo

Che lớp da nhăn nheo.          

Một hôm bà ốm nặng,

Nằm giữa nắng ban trưa.

May có cô đầy tớ

Cho một bát cơm thừa.

Tôn giả Đại Ca Diếp

Vốn quen biết bà già,

Đi ngang nhân có việc,

Ông chìa bát trước bà.

Đang ốm nặng, lại đói,

Đói đến quặn trong lòng,

Bà lão không ngần ngại

Nhường bát cơm cho ông.

Tôn giả cúi đầu nhận,

Hai dòng nước mắt rơi:

“Kiếp sau bà sung sướng,

Thành thiên nữ nhà trời.”

Một chốc, bà lão chết.

Sau bà được tái sinh

Ở Cõi Trời Đạo Lợi

Thành thiếu nữ rất xinh.

Một hôm, thiên nữ ấy

Nhớ kiếp xưa nghèo hèn,

Bay xuống, trải hoa đẹp

Để tôn giả bước lên.

4

Lúc Đức Phật nhập diệt

Chỉ có A Nan Đà

Và tôn giả Ca Diếp

Hầu bên cạnh Thích Ca.

Trước đó, Xá Lợi Phất,

Ma Ha Mục Kiền Liên,

La Hầu La tôn giả

Đã đi vào cõi thiền.

Đại Ca Diếp đề nghị

Triệu tập một Hội Đồng

Để kết tập Kinh Điển,

Rồi mọi người bầu ông

Quản giáo Hội thay Phật.

Trong vòng hai mươi năm

Ông đảm đương chức ấy,

Không một chút sai lầm.

Một hôm Đại Ca Diếp

Trao cho A Nan Đà

Chiếc Bát Y của Phật,

Rồi lặng lẽ đi ra.

Ông lên núi tu tiếp

Phép Đầu Đà thần thông.

Từ đấy các phật tử

Không ai còn thấy ông.         

TÔN GIẢ  A NAN ĐÀ          

1                 

Trong mười đại đệ tử

Của Đức Phật Thích Ca,

Trung thành, tận tụy nhất -

Tôn giả A Nan Đà.

Ông xuất thân quí tộc

Con vua A Mi Đà,

Tức ông là cháu ruột

Của Đức Phật Thích Ca.

Khi Ngài về La Vệ,

Ông vừa tròn hai mươi,

Xin được thành Phật tử,

Đi theo Ngài khắp nơi.         

Bốn ba năm theo Phật,

Luôn có mặt bên Ngài.

Sau đức Đại Ca Diếp,

Ông là Tổ thứ hai.          

Hăm lăm năm phụ tá,

Giúp đỡ Ngài hàng ngày,

Ông là gương trung thực

Và tận tụy với Thầy.

A Nan Đà khám phá

Và ngăn chặn từ xa

Các âm mưu giết Phật

Của Đề Bà Đạt Đa.

Với trí nhớ tuyệt mỹ,

Thuộc hết lời Thầy mình,

Ông giúp đời ghi lại

Nhành nhiều bộ Phật Kinh.               

Cũng nhờ ông mà có

Tịnh xá Tỳ Kheo Ni

Cho các nữ Phật tử

Muốn xuất gia quy y.

Đắc đạo A La Hán,

Ông nhẫn nhục, trung thành,

Một trăm hai mươi tuổi,                    

Để tiếng tốt lưu danh.

2

Xuất thân một hoàng tử,

Ông đẹp trai khác thường,

Nên dẫu là Phật tử,

Nhiều cô bà yêu thương.

Lần nọ, đi khất thực,

Trên đường quay trở về

A Nan Đà khát nước,

Rẽ vào ngôi nhà tre.

Ông đến bên giếng nước.

Có cô Ma Đăng Già

Đang múc nước ở đấy,

Đẳng cấp Chiên Đà La,

Tức là hạng thấp nhất.

Nàng định chạy, vì nàng

Sợ mời, làm ô uế

Người của bậc cao sang.       

Ông liền nói: “Tăng lữ

Không phân biệt nghèo giàu.”

Nàng yên tâm, mời nước,

Nhìn theo ông hồi lâu.

Nàng còn trẻ, xinh đẹp.

Tự nhiên cháy lửa tình

Trước vị sư tuấn tú,

Mình không hiểu nổi mình.

Hôm sau nàng bảo mẹ

Đi mời A Nan Đà,

Mời bằng được đến dự

Lễ thọ trai tại nhà.

Ông đến mấy lần nữa,

Rồi bắt đầu sinh nghi.

Và rồi sau từ chối,

Nghi đang có chuyện gì.

Suốt một tháng cô gái

Bỏ ăn, nằm ở nhà.

Mẹ gạn hỏi, bèn đáp

Nàng yêu A Nan Đà.

Bà mẹ sợ, hoảng hốt:

“Con yêu ngài? Đừng đùa!”

Cô con dọa tử tử.

Cuối cùng bà chịu thua.

Không còn cách nào khác,

Bà phải ra đón đường

Chờ nhà sư khất thực:

“Thầy hãy rũ lòng thương,

Con gái tôi ốm nặng,

Muốn gặp A Nan Đà.”

Do không thể từ chối,

Ông lại phải vào nhà.

Bà mẹ mời ông uống

Một thứ nước đáng ngờ.

Uống xong, thấy phấn khích,

Nhưng đôi mắt lờ mờ.

Và rồi ông chợt hiểu

Người ta bỏ bùa ông.

Ông thiền định, làm phép,

Giải nó bằng khí công.

Đang có việc, Đức Phật

Cho người gọi ông về.

A Nan Đà lúc ấy

Đã tỉnh hết bùa mê.     

Ông bình tĩnh khuyên giải,

Ôn tồn mời bà già

Và cô con giả ốm

Cùng đến gặp Thích Ca.

Khi nghe hết mọi chuyện,

Đức Phật liền hỏi nàng:

“Đúng con yêu ông ấy?”

Cô gái đáp: “Thưa vâng.”

“Yêu không có gì xấu,

Nhưng trong vòng một năm,

Phải xuất gia, tu luyện

Chân thành và thiện tâm.

Sau đấy nếu còn muốn

Lấy ông ấy làm chồng,

Con sẽ được toại nguyện,

Mà ta cũng hài lòng.”

Cô gái kia mừng rỡ,

Liền đồng ý nghe theo.

Ngay hôm sau tự nguyện

Thành một nữ tỳ kheo.

Nàng chăm chỉ tu luyện,

Nhưng mới được nửa năm,

Nàng đã kịp giác ngộ

Tự mình thấy lỗi lầm.

Nàng hối hận, xấu hổ,

Tìm đến Phật xin tha,

Từ đấy thành môn đệ

Của Đức Phật Thích Ca.

3

Năm tròn tám mươi tuổi

Tôn giả A Nan Đà

Thay tôn giả Ca Diếp

Làm Thiền Tổ Thích Ca.

Một trăm hai mươi tuổi,

Đến lúc nhập Niết Bàn,

Ông băn khoăn không biết

Chọn nơi nào tốt hơn.

“Hiện đang có hai nước -

Xá Lợi, Ma Kiệt Đà,

Rất yêu ta, vì thế

Mà xẩy ra bất hòa.

Nếu ta chết nước nọ,

Chắc nước kia phật lòng.”

Cuối cùng, một buổi sáng,

Ông chèo thuyền ra sông.

Dân chúng hai nước ấy

Đứng hai bờ, kêu van.

Ai cũng muốn tôn giả

Đến họ nhập Niết Bàn.

A Nan Đà bảo họ:

“Ta phải làm cách này

Để hai nước xóa bỏ

Các oán thù xưa nay.”

Vừa nói xong, tôn giả

Từ từ bay lên không,

Rồi dùng lửa tam muội

Để tự thiêu xác ông.

Sau đó nhiều xá lỵ

Trôi dạt vào hai bờ.

Vua hai nước cho nhặt

Cung kính dựng miếu thờ.       

TÔN GIẢ KIỀU TRẦN NHƯ

1

Ngày nọ, vua Ca Lợi

Dẫn một đám cung nhân

Vào khu rừng rậm rạp

Cùng vui vẻ đi săn.

Lần đầu các cung nữ

Được ra ngoài dạo chơi,

Họ tự do chạy nhảy,

Tự do ngắm đất trời.

Và rồi vui, mê mải,

Họ đi chơi khá xa.

Bất chợt trong hang đá

Họ thấy một cụ già.

Cụ trông thật kỳ dị,

Đất bụi bám toàn thân,

Mái tóc dài dính bết

Cuộn một cục dưới chân.

Các cô sợ, định chạy

Thì ông cụ ôn tồn

Nói: “Không gì phải sợ

Ta cũng như các con.”

Thấy cụ già thân thiện,

Còn bắt chuyện với mình,

Các cô xúm lại hỏi,

Những câu hỏi thường tình.

“Ta tu hạnh bồ tát

Nhiều năm ở hang này,

Là Tiên Nhân Nhẫn Nhục,

Ngồi một mình ở đây.”

“Nhẫn nhục? - các cô hỏi.

Dạ, nhẫn nhục là gì?”

“Nhẫn nhục rất đơn giản.

Tu mới khó, là khi

Ta sẵn sàng chấp nhận

Những gì đến với ta,

Thản nhiên và nhẫn nhục,

Không phiền lòng, kêu ca;

Là khi ta bị đánh                   

Xúc phạm hay coi khinh,       

Ta không hề oán trách

Người đã xúc phạm mình...”

Ông cụ cứ thuyết giảng,

Các nữ tỳ cứ nghe,

Không biết vua Ca Lợi

Cũng đang đứng cạnh kề.

Vua thấy lạ, liền nói:

“Ông thuyết giảng rất hay

Về sự nhẫn nhục ấy.

Ta muốn hỏi điều này.

Bây giờ ta chặt đứt

Một cánh tay của ông.

Liệu ông có nhẫn nhục

Chịu được điều đó không?”

Ông cụ đáp: “Dạ được.”

Vua rút kiếm, và rồi

Chém một nhát, tay đứt.

Cụ vẫn thản nhiên ngồi.

Vua nói: “Chắc đau lắm.”

Ông cụ đáp: “Không đau.”

“Chắc ông hận ta lắm?”

“Không tẹo nào, không đâu.”

“Còn nếu ta lần nữa

Chặt tay kia của ông,

Lần này chắc ông giận?”

Ông cụ đáp: “Thưa, không!”

Sau đó vua Ca Lợi

Chém không chỉ hai tay

Mà hai chân của cụ.

Cụ già vẫn ngồi ngây.

“Giờ ông đau và giận?”

“Không giận, cũng không đau.

Tôi là người nhẫn nhục

Như đã nói lúc đầu.”

“Vậy chắc ông nói dối.”

“Không, tôi nói thật lòng.

Mời vua nhìn, sẽ biết

Tôi nói thật hay không.”

Rồi ông cụ ngẩng mặt,

Chắp hai tay lên trời:

“Xin chư thiên chứng giám

Lời con nói vừa rồi.

Nếu con nói sự thật,

Tay chân sẽ liền ngay.

Còn nếu con nói dối,

Cứ để rời thế này!”

Lập tức tay chân cụ,

Liền trở lại như xưa.       

Từ trên trời, Hộ Pháp

Và Thiên Thần, như mưa

Bay xuống, rất tức giận,

Định đánh ông vua này,

Nhưng Tiên Nhân Nhẫn Nhục

Can họ, bảo dừng tay:

“Ông ấy thử bần đạo,

Bần đạo chẳng trách ông,

Không đau, không thấy giận,

Thậm chí còn hài lòng.

Nếu kiếp sau thành Phật,

Bần đạo hứa: Tất nhiên

Người này sẽ được giúp

Để khai ngộ đầu tiên.”

2

Tiên Nhân Nhẫn Nhục ấy,

Dưới dạng một cụ già,

Vốn là một tiền kiếp

Của Đức Phật Thích Ca.

Còn ông vua Ca Lợi,

Là người không nhân từ,

Kiếp sau thành đồ đệ,

Tôn giả Kiều Trần Như.

Như Đức Phật đã hứa,

Ông là người đầu tiên

Trong năm người được Phật

Đưa lên bậc đại hiền.      

TÔN GIẢ CA CHIÊN DIÊN

1

Trong mười đại tôn giả,

Tôn giả Ca Chiên Diên

Là nghị luận đệ nhất,                   

Đại minh và đại hiền.

                                                         

Ông là con trai thứ

Quốc sư A Van Ty,

Dẫu tự học là chính,    

Kiến thức khó ai bì.

Về sau ông thọ giáo

Đạo sĩ A Tư Đà,

Người từng đến chúc phúc

Thái tử Tất Đạt Đa.

Thọ giáo xong, đạo sĩ

Dặn ông lúc qua đời

Nhớ qui y theo Phật,

Phụng sự Ngài suốt đời.

Là một người thông tuệ,

Tôn giả Ca Chiên Diên

Nổi tiếng rất uyên bác,

Hiểu hết sách thánh hiền.

Thế mà một ngày nọ

Ông được vua cho mời

Đọc một văn bản cổ,

Giảng giải ý và lời,

Ông đã không giải được,

Đành nhờ Phật Thích Ca.

Ngài giúp ông, từ đấy

Ông qui y, xuất gia.

2

Lần nọ, đi giảng đạo,

Khi ngang qua cánh đồng,

Ông thấy một cô gái

Đang ngồi khóc bên sông.

Ông bèn hỏi duyên cớ.

Cô gái nói đời này

Cô là người nghèo nhất,

Còn bị đánh hàng ngày.

Cô nghèo khổ đến mức

Muốn chết đi cho xong.

Nói đoạn, cô gái ấy

Toan nhảy xuống dòng sông.

Ông kịp giữ, và nói:

“Cô đang có cái nghèo.

Nếu cô đem bán nó,

Nhất định sẽ hết nghèo!”

“Nhưng ai sẽ mua nó,

Mua cái nghèo của tôi?”

“Tôi sẽ mua. - Ông nói. -

Cô nên nhớ: Người đời

Nếu bây giờ nghèo khổ,

Nghĩa là kiếp trước đây

Họ không chịu bố thí

Hoặc phản bạn, lừa thầy.”

“Tôi không có tiền bạc.

Cả cái bình nước này

Cũng là của bà chủ.

Biết bố thí gì đây?”

“Để làm việc từ thiện,

Không nhất thiết cần tiền.

Hãy đem chiếc bình ấy

Đi mà múc nước lên...”

Giờ thì cô gái hiểu

Sư thầy muốn nói gì.

Cô vội vã lấy nước

Mời các sư cùng đi.

“Vậy là cô đang bán

Cái nghèo khổ của cô.

Còn chúng tôi mua nó.

Tiền trả, hãy cứ chờ.”

Cô gái không còn muốn

Liều mình nhảy xuống sông,

Tần ngần nhìn theo mãi

Bóng sư đi giữa đồng.           

Về sau, cô gái ấy

Quả thật không còn nghèo.

Cuối đời, cô qui Phật,

Trở thành một tỳ kheo.

2

Lần khác, ông giáo hóa

Ở một nước xa xôi.

Hoàng hậu của nước ấy

Không may mới qua đời.

Vua thương bà, đau khổ,

Bỏ bễ việc triều đình.

Ngày đêm cứ quanh quẩn

Khóc bên xác vợ mình.

Hay tin có sư giỏi

Mới đến từ phương xa,

Vua cho mời, hy vọng

Làm sống lại được bà.

Sau mấy lời an ủi,

Tôn giả ra sau chùa

Hái vội mấy chiếc lá

Rồi đưa chúng cho vua:

“Hoàng hậu sẽ sống lại

Nếu trong vòng trăm ngày

Ngài giữ được chiếc lá

Vẫn xanh như hôm nay.”

Vua kêu lên: “Không được.

Một khi đã lìa cành,

Làm sao lá có thể

Sau trăm ngày vẫn xanh?”

Ông đáp: “Ngài nói đúng.

Cũng thế ta, con người,

Có sống là có chết,

Sao trái được luật trời?

Giờ thì vua đã hiểu.

Ngài cho chôn vợ mình,

Quay lại sống như cũ,

Chấn chỉnh việc triều đình.

TÔN GIẢ MỤC KIỀN LIÊN   

1

Đệ Nhất Thần Thông   

Một đại đệ tử khác

Của Đức Phật Thích Ca -

Mục Kiền Liên tôn giả,

Tức Mogalana.

Quê ông, một làng nhỏ

Ở nước Ma Kiệt Đà,

Nay thuộc đất Ấn Độ,

Nằm ở bang Bihar.

Dòng dõi ông danh giá,

Tầng lớp Bà La Môn.

Bố ông rất giàu có,

Lại chuyên tâm dạy con.

Một đại đồ đệ khác

Thì sinh ở làng bên,

Là ngài Xá Lợi Phất,   

Bạn của Mục Kiền Liên.   

Họ chơi thân từ nhỏ,

Không một phút xa rời,

Cho đến khi viên tịch

Ở tuổi ngoài tám mươi.

Nghĩ đời là bể khổ,

Giống như Tất Đạt Đa,

Cả hai người từ bỏ

Cuộc sống cũ xa hoa.

Họ trở thành đạo sĩ

Tìm ý nghĩa cuộc đời,

Tìm con đường thoát khổ

Cho mình và cho người.

Cuối cùng họ được gặp

Phật Thích Ca Mâu Ni,

Người giác ngộ cho họ,

Chỉ lối, vạch đường đi.

Trong số đại đồ đệ,

Ông là người vô song,

Về biến hóa quảng đại,

Và đạo pháp thần thông.

Chuyện kể rằng lần nọ,

Theo Thích Ca Mâu Ni

Lên Đạo Lợi thuyết pháp,

Lúc qua núi Tu Di,

Tôn giả đã chiến đấu

Với một con rồng đen.

Nó muốn giết Đức Phật,

Vì độc ác, vì ghen.

Con rồng phun cát độc

Vào Thích Ca, nhưng ông

Đã làm phép, lập tức

Biến cát ấy thành bông.

Rồi tôn giả sau đó

Biến thành một con sâu,

Chui vào bụng nó cắn.

Nó xin hàng vì đau.   

2

Sự tích lễ Vu Lan

Theo truyền thuyết nhà Phật,

Bà mẹ Mục Kiền Liên

Là người không mộ đạo,

Báng bổ cả thánh hiền.

Bà không tin Đức Phật,

Không tin cả Pháp, Tăng.

Tam Bảo và Ngũ Giới,

Bà cho là nhố nhăng.

Nên bà, sau khi chết,

Vì tội lỗi của mình,

Bị đày xuống địa ngục,

Chịu bao nỗi cực hình.   

Sau thành A La Hán,

Tôn giả Mục Kiền Liên,

Đạt lục thông, ngũ nhãn,

Nhìn thấu hết mọi miền.

Ông thấy mẹ chịu khổ

Dưới địa ngục âm u,

Bát cơm ăn chẳng có,   

Bị đói khát, cầm tù.   

Ngay lập tức tôn giả

Liền mở phép thần thông,

Lần xuống đáy địa ngục,

Đưa cơm cho mẹ ông.

Bà này khi còn sống

Từng tranh ăn với con,

Bây giờ xuống địa ngục

Thói xấu ấy vẫn còn.

Bà vội lấy vạt áo

Che bát cơm to đầy,

Định lẻn đi ăn mảnh

Một mình sau gốc cây.

Nhưng vừa đưa lên miệng,

Cả bát cơm, than ôi

Đã biến thành cục lửa,

Cháy hết răng và môi.

Dẫu là người hiếu thảo,

Lại đệ nhất thần thông,

Tôn giả đành bất lực,

Không giúp được mẹ ông.

Ông quay về Tịnh Xá

Tìm gặp Phật Thích Ca,

Nhờ Ngài chỉ giùm cách

Cứu giúp bà mẹ già.

Đức Phật nghe rồi đáp:

“Mẹ ngươi quá lỗi lầm,

Nên ngươi không thể cứu.

Chờ tháng Bảy, ngày Rằm,

Ngày chư Phật hoan hỷ,   

Hãy làm lễ Vu Lan.

Mời chư tăng đến dự,

Mâm cỗ phải đầy bàn.

Trước hết cúng Tam Bảo,

Rồi sau mời mọi người.

Họ ăn xong, hy vọng

Sẽ cứu được mẹ ngươi.”

Ngay lập tức tôn giả

Đúng theo lời Thích Ca,

Làm lễ Vu Lan lớn,

Cứu được người mẹ già.

Và mọi người từ đấy,

Vào ngày này hàng năm,

Tổ chức lễ xá tội

Cho tổ tiên lỗi lầm.

Về sau, chính tôn giả

Đã tự nguyện thành người

Trông coi chuyện âm phủ

Đầy oan trái sự đời.

Khi làm lễ xá tội

Cho tổ tiên lầm đường,

Người ta cúng tôn giả,

Bồ Tát Địa Tạng Vương.

3

Tiền kiếp của tôn giả Mục Kiền Liên

Cũng theo truyền thuyết Phật,

Tôn giả về sau này

Chịu cảnh chết đau đơn,

Bị chặt hết chân tay.

Số là người ngoại đạo,

Do ghen ghét với ông,

Đã thuê bọn du đãng

Gây cảnh ấy đau lòng.

Ông đạo pháp bậc nhất,

Lại khôn khéo, thông minh,

Không cưỡng được số phận,

Chết vì tiền kiếp mình.

Xưa, một gia đình nọ,

Có một người con trai,

Rất chăm chỉ, tháo vát,

Thông minh và có tài.

Tự mình anh quán xuyến

Hết mọi việc trong nhà,

Không quản ngại vất vả,

Hầu bố mẹ đã già.

Do bố mẹ nài ép,

Anh lấy vợ, về sau

Cô thành người độc ác,

Gây bao nỗi buồn đau.

Cô ta chỉ hầu hạ

Bố mẹ chồng hai ngày

Rồi bắt đầu nặng mặt,

Dọa đi khỏi nhà này.

Khốn nỗi, anh yêu vợ,

Mà yêu quá thành mù.

Trước hiếu tháo là vậy,

Giờ nghe vợ thành hư.

Một hôm cô vợ ác

Vứt phân bẩn đầy nhà,

Bảo chồng đó là cứt

Của hai cụ mù lòa.

Anh chồng không chịu nổi,

Đưa hai cụ lên xe,

Bảo đi thăm họ mạc,

Nhưng đi mà không về.

Anh ta bỏ bố mẹ

Một mình giữa rừng sâu

Để thú dữ ăn thịt,

Ngay buổi sáng hôm sau.

Người con bất hiếu ấy

Là tiền kiếp trước đây

Của một đại tôn giả,

Mục Kiền Liên kiếp này.

Câu chuyện do Đức Phật

Kể các học trò nghe,

Vừa là để giải thích,

Cũng vừa để răn đe.

TÔN GIẢ TU BỒ ĐỀ

1

Thật kỳ lạ: Vào lúc

Tu Bồ Đề sinh ra,

Không hiểu sao đồ đạc

Tự nhiên bay khỏi nhà.

Các thầy bói quả quyết

Đây là một điềm lành,

Rằng sau này đứa bé

Sẽ đắc quả, thành danh.

Chỉ vài ngày sau đó,

Những thứ đã bay đi

Bỗng nhiên tự quay lại,

Bình thường như mọi khi.       

Là con nhà giàu có,

Từ bé Tu Bồ Đề

Đã không quí tiền bạc,

Luôn bị bạn cười chê.

Cậu thường xuyên bố thí

Cho người nghèo đáng thương,

Đến mức mẹ cậu giận,

Cấm không cho ra đường.

Điều này hóa lại tốt.

Vì bị nhốt suốt ngày,

Cậu chỉ việc đọc sách,

Biết hết mọi điều hay.

Chưa đến hai mươi tuổi

Cậu đã hiểu rất sâu

Về triết học, tôn giáo

Và cả các phép màu.

2

Một hôm, nghe tin Phật

Đến hoằng pháp quê nhà,

Ông liền trốn bố mẹ

Lén đi gặp Thích Ca.

Hôm ấy, đêm trăng sáng.

Phật thuyết pháp ngoài trời.

Giọng Ngài nghe rất rõ

Giữa đám đông nhiều người.

Như kẻ bị mất trí,

Ông say mê lắng nghe,

Rồi đứng lặng, ngơ ngác

Khi mọi người đã về.

Thậm chí ông không biết

Ông đến trước nhà Ngài,

Tần ngần đứng cạnh cửa,

Không rõ muốn tìm ai.

Bỗng nhiên Đức Phật gọi:

“Tu Bồ Đề, vào đi.”

Ông bước vào, lập tức

Xin phép Ngài qui y.

Từ đó ông theo Phật,

Tận tụy và trung thành,

Đắc quả A La Hán,

Một người rất nổi danh.    

Là Giải Không Đệ Nhất,

Ông am hiểu mọi điều,

Nhìn thấy trước mọi chuyện,

Nhưng khiêm tốn, biết điều.  

Không giống tỳ kheo khác

Khất thực hết mọi nhà,

Những nơi nào nghèo khổ,

Ông cố tình bỏ qua.

Ông nói: “Người nghèo đói

Đã không đủ cái ăn.      

Làm họ nghèo thêm nữa

Quả là việc không cần.”                 

3

Một lần nọ, Đức Phật

Giảng cho Tu Bồ Đề

Về Bố Thí Vô Tướng

Ngài đã kể ông nghe

Một câu chuyện có thật

Từng xẩy ra với Ngài.

Một hôm, thiền trên núi

Chợt văng vẳng bên tai

Tiếng của nhiều cô gái

Hỏi Phật sao ngồi đây.

Ngài mở mắt và thấy

Rằng các cô gái này

Rất trẻ và xinh đẹp,

Như cung tần, vương phi.

Ngài giảng giải cho họ

Về khoái lạc, từ bi.

Họ lắng nghe chăm chú,

Nhưng bỗng nhiên một người

Tay cầm gươm chạy đến,

Xúc phạm Ngài bằng lời.

Ông này mặt độc ác,

Xưng là Cát Lợi Vương,

Thái độ rất hung hãn,

Vẻ giận dữ khác thường.       

Ông lớn tiếng mắng Phật

Dám lả lớt cười đùa

Với cung tần mỹ nữ

Và hoàng hậu của vua.

Ngài đáp: “Người thiền định

Không tranh cãi với ai,

Chỉ nhẫn nhục chịu đựng.”

Nghe thế, hắn bảo Ngài:

“Ngươi nói ngươi nhẫn nhục.

Vậy thì hãy xem đây!”

Hắn vung gươm sáng loáng,

Chém Ngài đứt một tay.

Ngài vẫn ngồi bình thản.

Hắn chém tay thứ hai,

Rồi chém chân, tuy vậy,

Chẳng làm lung lạc Ngài.

Vì Vô Sinh, Vô Ngã,

Ngài chẳng oán trách gì.

Tên vua kia thấy thế

Liền hoảng sợ, trốn đi.

Nghe xong câu chuyện ấy,

Tôn giả chợt giật mình,

Lĩnh hội hết chân lý

Của Vô Ngã, Vô Sinh.

4

Cảnh vật núi Linh Thứu

Rất hợp với tu hành.

Tu Bồ Đề thích sống

Ở nơi này tươi xanh.

Gặp khi trời tạnh ráo,

Ông thiền dưới gốc cây.

Đêm, trăng thanh gió mát.

Chim thú đến ban ngày.         

Một hôm ông thiền định

Trong hang đá một mình.

Ánh sáng ông chiếu dọi

Lên tới tận Thiên Đình.

Vua trời là Đế Thích

Cùng chư vị thiên nhân

Mang theo nhiều quà tặng,

Cưỡi mây bay xuống trần.

Họ cung kính đảnh lễ

Tôn giả Tu Bồ Đề,

Rồi làm phép, cho gió

Rải hoa khắp bốn bề.

Tôn giả chắp tay tạ

Ân đức các chư thiên,

Rồi bình tâm, nhắm mắt,

Lại tiếp tục ngồi thiền.

TÔN GIẢ A NA LUẬT

Tôn giả A Na Luật

Vốn dòng dõi vương gia,

Có tư chất thiên phú

Và tướng mạo hài hòa.

Ngài thông minh, mẫn tiệp

Từ thuở còn thiếu niên.

Lớn lên ham hiểu biết,

Thấu hiểu đạo thánh hiền.

Khi đắc đạo, Đức Phật

Trở về thành Ca Tỳ,

La Hầu La, con Phật

Đòi xuất gia, theo đi.

Vua Tịnh Phạn, bất lực

Phải cam lòng, và rồi

Lập Bạt Đề Thái tử.

Là người sẽ nối ngôi.

Nhưng rồi sau, Thái tử

Cùng sáu vị vương gia

Đều tình nguyện theo Phật,

Nên khi vua băng hà

Sức cảm hóa của Phật

Mạnh đến mức Hoàng Gia

Rất nhiều người theo Phật,

Kể cả A Nan Đà.

Và rồi A Na Luật,

Đáng lẽ thay anh trai

Lên ngôi vua, rốt cục

Ông đã đi theo Ngài.

1

Tôn giả A Na Luật
Từ Tịnh Xá Kỳ Đà
Có công chuyện phải tới
Đất nước Kiều Tát La.

Đêm, đường xa, vắng vẻ,
Trời ẩm ướt đầy sương.
Không còn cách nào khác,
Phải ngủ lại dọc đường.

Có một làng quê nhỏ
Đèn le lói, không xa.
Ngài đến gần, do dự
Rồi bước vào một nhà.

Không may trong nhà ấy
Duy nhất chỉ một người.
Một cô gái xinh đẹp,
Tuổi mười chín, đôi mươi.

Ngài cảm thấy bất tiện,
Lưỡng lự, định không vào.
Nhưng cô gái xinh đẹp
Cứ nhất định mời chào.

Trời đang mưa nặng hạt.
Gió hun hút giữa đồng.
Cuối cùng, cực chẳng đã,
Ngài theo cô và trong.

Cô niềm nở tiếp đón,
Dọn thức ăn cho ngài.
Múc nước ngài rửa ráy,
Rồi đóng cửa trong ngoài.

Cô gái xinh đẹp ấy,
Giữa đêm khuya vắng người,
Bắt đầu có lời nói
Và việc làm lả lơi.

Tôn giả A Na Luật
Ăn xong, ngồi định thiền,
Chỉ mong trời chóng sáng.
Nhưng cô không cho yên.

Hai mắt ngài nhắm chặt,
Tư thế vững như đồng.
Nhưng đến khi cô gái
Lả lơi ngồi vào lòng,

Ngài liền đứng bật dậy,
Nghiêm mặt trách cô nàng,
Rằng làm thân con gái
Phải ý tứ, đàng hoàng.

Nhất là với những vị
Đã quy y, xuất gia.
Và rằng cư xử thế
Là phạm tội dâm tà.

Rằng tình yêu xác thịt
Xưa nay là cội nguồn
Của trầm luân bể khổ,
Ghen tuông và đau buồn.

Những lời nghiêm khắc ấy
Đã làm nguội lửa tình.
Cô hối hận, xấu hổ,
Suy ngẫm lại chính mình.

Hôm sau, cô xin phép
Ngài cho cô cùng đi
Đến diện kiến Đức Phật
Mong được thành sư ni.

*

Tôn giả A Na Luật

Một hôm nghe giảng Kinh,

Mệt quá, rồi ngủ thiếp.

Mọi người thấy, bất bình.

Đức Phật nhẹ nhàng nói:

“Đã một lòng theo ta,

Nghe Kinh là việc trọng.

Sao có thể lơ là?”

Xấu hổ, A Na Luật

Liền phát nguyện: “Từ nay

Sẽ không bao giờ ngủ.

Cả đêm cũng như ngày.”

Và rồi, do không ngủ,

Mắt dần dần sưng vù.

Đau đớn và khó chịu.

Cuối cùng ngài thành mù.

Tuy nhiên, nhờ tinh tấn

Và tu tập hết lòng,

Ngài chứng A La Hán,

Có phép thiên nhãn thông.

Tức dù mù không thấy,

Nhưng ngài có phép thần

Nhìn xa nghìn vạn dặm

Cả cõi trời, cõi trần.

Một hôm, có người báo

Ngài phạm tội sát sinh.

Là do khi đi dạo

Dẫm chết kiến vô tình.

Đức Phật nghe, liền đáp:

“Nếu không muốn trong lòng,

Thì không phải là tội.”

Và không quở trách ông.

Lúc nghỉ ngơi, nhân tiện

Tôn giả A Nan Đà

Hỏi sao A Na Luật

Phải chịu cảnh mù lòa.

Đức Thế Tôn đã kể

Một câu chuyện thế này,

Lại chuyện về Nhân Quả,

Hàng vạn kiếp trước đây.

*

Một người phụ nữ nọ

Mắc chứng bệnh mù lòa,

Bèn tìm đến thầy thuốc

Xin chữa bệnh cho bà.

Bà hứa, nếu chữa khỏi,

Nhìn rõ như trước đây,

Bà sẽ làm đầy tớ

Cho ông thầy thuốc này.

Sau một tháng chữa trị,

Mắt bà sáng, nhưng khi

Thầy thuốc hỏi, bà nói:

“Tôi chẳng nhìn thấy gì.”

Vì bà sợ lời hứa
Làm đầy tớ cho ông,

Nên tìm cách nói dối,

Dẫu áy náy trong lòng.

Ông thầy thuốc biết thế,

Nhưng không nói một lời.

Nhỏ thêm hai giọt thuốc.

Bà bị mù suốt đời.

*

Kể xong, Đức Phật nói

Rằng ông thầy thuốc này

Là một trong nhiều kiếp

Của tôn giả trước đây.

Ác giả thì ác báo.

Đó là luật của Trời.

Không ai thoát được nó.

Cả thánh và cả người.

TÔN GIẢ U PÀ LY

1

Xưa, xã hội Ấn Độ

Được phân định rõ ràng

Thành bốn đẳng cấp chính,

Theo nghèo hèn, cao sang.

Đẳng cấp cao quí nhất

Là giới Bà La Môn,

Đa phần là giáo sĩ,

Chăm sóc việc phần hồn.       

Tiếp đến là đẳng cấp

Có tên Sát Đế Ly,

Chuyên làm vua, làm tướng,

Áo mũ rất uy nghi.

Phía dưới nữa một chút

Là đẳng cấp Phệ Đà,

Gồm các bậc điền chủ

Và chủ xưởng, thương gia.

Thủ Đà La sau rốt,

Đẳng cấp người ít tiền

Nhưng làm lụng vất vả,

Như nông dân, thợ thuyền.

Cuối cùng là đẳng cấp

Gọi là Chiên Đà La,

Đổ phân, làm nô lệ

Hay hầu hạ trong nhà.

Người của đẳng cấp dưới

Chạm vào người cấp trên

Được xem như tội lỗi

Bị đánh hoặc phạt tiền.

Mà những người “bị chạm”,

Phải vội vã về nhà,

Sám hối cả tuần lễ       ,

Lấy nước sạch lau da.

Thậm chí người “hạ tiện”

Không được chạm vào trâu

Của những người “ưu tú”

Thuộc các đẳng cấp giàu.

2

U Pà Ly, bố mẹ

Là người Thủ Đà La,

Nghèo khổ và vất vả

Nhưng hơn Chiên Đà La.      

Lớn lên, để kiếm sống

Và giúp đỡ gia đình,

Ông làm nghề cắt tóc,

Đứng ngoài đường, một mình.

Năm tròn hai mươi tuổi,

Thông minh và khéo tay,

Ông thành thợ rất giỏi,

Nổi tiếng cả vùng này.

Năm năm trăm tám bảy,

Trước Công Nguyên, tất nhiên,

Phật trở về La Vệ,

Rồi sang nước láng giếng.

Sáu nhà quí tộc trẻ

Lần ấy muốn xuất gia,

Gồm cả A Na Luật

Và Đề Bà Đạt Ba.

Họ lên đường tìm Phật,                                                         

Mang theo một túi tiền,

Định thấy ai nghèo khổ

Thì cho để cầu duyên.

Và rồi, một ngày nọ

Họ gặp U Pà Ly,

Hỏi đường tới biên giới.

Ông tình nguyện đưa đi.        

Thấy ông nghèo, vất vả,

Trung thực và chân thành,

Họ cho túi tiền ấy,

Rồi chúc điều tốt lành.

U Pà Ly mở túi,

Thấy có rất nhiều tiền,

Thừa để sống no đủ

Cả đời không lo phiền.

Ông suy nghĩ một chốc

Rồi treo nó lên cây.

“Ai thấy trước thì lấy.

Còn mình thì từ nay

Sẽ xuất gia theo Phật.”

Ông nghĩ thế, và rồi

Đuổi theo mấy người nọ,

Một chốc thì đến nơi.

“Tôi muốn theo các vị

Tìm Phật để qui y.”

Mấy người kia đồng ý

Rồi tất cả cùng đi.

“Túi tiền ông được tặng

Sao không thấy mang theo?”

Một người hỏi. Ông đáp:

“Tôi để cho người nghèo.”

Khi đến nơi, gặp Phật,

Kể Ngài nghe chuyện này,

A Na Luật liền nói:

“Chúng con cúi xin Thầy

Cho ông xuất gia trước

Thành huynh trưởng chúng con.

Để mọi người được biết

Giờ đẳng cấp không còn.”

Dẫu xuất thân nghèo khổ,

Chỉ một thời gian sau

Ông tu hành, đắc quả,

Thành tôn giả hàng đầu.

Là Trì Luật Đệ Nhất,

Tôn giả U Pà Ly

Được mọi người kính trọng,

Không ai dám khinh khi.

3

Có một cô gái nọ

Muốn theo Phật xuất gia,

Nhưng bố mẹ không chịu,

Bắt lấy chồng, ở nhà.

Cuối cùng chồng đồng ý

Cho cô được qui y.

Cô dọn đến Tịnh xá

Của các tỳ kheo ni.

Mọi việc đều tốt đẹp.

Cô rất vui, tiếc thay,

Cái bụng dưới chiếc áo

Cứ lớn lên hàng ngày.

Và rồi loan tin dữ:

Một ni sư có bầu.

Sư có bầu, thật lạ.

Vì sao và ở đâu?

Mặc cho sư giải thích

Rằng sư đã có chồng

Trước khi nhập nhà Phật,

Mọi người cứ nói: Không!

Thế là ni sư trẻ

Suýt bị đuổi về nhà.

May tôn giả kịp đến,

Cho mời một sư bà

Vào phòng kín hỏi chuyện,

Tính kỹ tháng và ngày

Kể từ khi cô cưới

Và từ ngày đến đây.

Rồi sư bà tuyên bố

Cái thai này cô mang

Là của anh chồng cũ,

Chính xác và rõ ràng.

Cô không hề phạm giới,

Vẫn được làm tỳ kheo.

Đứa bé sinh, khỏe mạnh,

Được mọi người yêu chiều.

Một hôm Ba Tư Nặc,

Ông vua béo thương người,

Đi ngang qua Tịnh xá,

Bỗng nghe tiếng trẻ cười.

Vua ngạc nhiên cho hỏi,

Thì được kể chuyện này.

Ngài nhận nuôi đứa bé,

Dạy dỗ nó hàng ngày.

Về sau đứa bé ấy

Nổi tiếng rất nhân từ,

Một nhà thuyết pháp giỏi,

Dẫu có mẹ là sư.

Còn mẹ chú sau đó,

Nhờ có U Pà Ly,

Chứng quả A La Hán

Trong số tỳ kheo ny.