THƠ CHỮ HÁN VIỆT NAM - NGUYỄN TRÃI

Tác giả: Sinh 1380, mất 1442, thi hào dân tộc, sinh ở Thăng Long, con Nguyễn Phi Khanh, có công lớn trong việc giúp Lê Lợi chiến thắng quân Minh, bị giết oan trong vụ án Lệ Chi viên. Tác phẩm: "Quốc âm thi tập", "Quân trung từ mệnh tập".

Tiếng chày đập vải mùa thu ở xóm nhỏ

Tiếng chày đập vải rộn khắp sông.

Đêm vắng, khách nghe chợt chạnh lòng.

Vợ người lính ải vào tiếng nện

Gửi hết tâm tư nỗi nhớ chồng.

Buổi chiều đứng trông

Bao la trời rộng, nước bao la.

Cuối thu, lá đỏ rụng quanh nhà.

Mang nặng việc đời, chưa ẩn dật.

Thèm thành chim trắng lượn bên hoa.

Thơ đề ở Vân Oa

Nắng chếch rèm thưa, giường sách đầy.

Ngoài vườn gió thổi, trúc lung lay.

Rỗi chẳng làm gì, ôm gối ngủ.

Cửa sổ, tất nhiên, mở suốt ngày.

Ngẫu hứng

Đời là giấc mộng, thật mong manh.

Tỉnh mộng, than ôi, việc chẳng thành.

Những muốn suốt đời ngồi đọc sách

Bên dòng suối nhỏ, giữa rừng xanh.

Giấc mộng trong núi

Quanh động Thanh Hư trúc mọc dày.

Suối như màn kính, gió lung lay.

Đêm qua trăng sáng trong giấc ngủ,

Mơ cưỡi hạc vàng bay lên mây.

Đề bức hoạ "Chim núi gọi người"

Trong núi chim kêu như gọi người.

Con chim tranh vẽ giống ngoài đời.

Rỗi treo bên cửa, đêm trong mộng,

Cứ ngỡ người xưa ghé lại chơi.

Bến đò xuân đầu trại

Cỏ xuân đầu bến rối như mây.

Lại mưa, sông nhỏ nước dâng đầy.

Con đường bên cạnh dài heo hút.

Gối bãi, thuyền côi ngủ suốt ngày.

Đề chùa Đông Sơn

Hiếu trung hai nỗi vấn vương lòng.

Ước hẹn không thành, thẹn núi sông.

Ba mươi năm ngủ trong đời tục.

Chim hót như xui: Tỉnh giấc nồng!

Cuối xuân tức cảnh

Cánh cửa phòng văn đóng suốt ngày.

Khách tục không hề bước đến đây.

Chim quyên buồn hót thương xuân muộn.

Ngoài vườn hoa nở, mưa lây rây.

Nghe mưa

Phòng tối, đêm tĩnh lặng,

Ngồi nghe mưa một mình.

Mưa não nề buốt lạnh,

Rơi thánh thót năm canh.

Tiếng chuông như ngái ngủ,

Bên cửa, trúc rùng mình.

Thơ đọc mãi, khó ngủ,

Thức tới rạng bình minh.

Tặng bạn

Thương bạn nghèo, lại bệnh,

Cũng phóng túng như ta.

Sách đọc dăm ba quyển,

Đều làm khách phương xa.

Nông cạn, vô tích sự,

Chỉ giỏi nghịch như ma.

Hẹn cùng về làng Nhị,

Thử làm việc nông gia.

Gửi bạn

Vất vả quanh năm, chán sự đời.

Mọi việc đành cam phó mặc trời.

Tấc lưỡi đang còn, còn nói được.

Thân còm chưa chết, chỉ nằm chơi.

Vụn vặt thời gian trôi, khó giữ.

Quán trọ đêm đêm lạnh xứ người.

Đọc sách mười năm mà kiết xác,

Ăn toàn rau củ để cầm hơi.

Thanh minh

Từ ngày lưu lạc phải đi xa,

Thanh minh mấy bận đã trôi qua.

Mồ mả tổ tiên không được viếng.

Vất vả mười năm, mấy xót xa.

Khi tạnh, khi mưa, thời tiết lạ.

Xuân vãn, đồ mi cứ nở hoa.

Gượng nâng chén rượu tìm khuây khỏa,

Vợi bớt ngày đêm nỗi nhớ nhà.

Đêm thu khách cảm

Treo chiếu làm mành, quán trước thôn.

Ủ tay đọc sách buổi hoàng hôn.

Gió thổi lá rơi, thương lữ khách.

Đêm mưa, đèn lạnh, giấc mơ buồn.

Sau loạn, người quen không thấy nữa.

Buồn nhìn đau đớn cảnh càn khôn.

Cuối cùng muôn việc đều hư ảo,

Nói chi Phàm, Sở mất hay còn.

Ngày hạ ngẫu tác

Gia truyền chỉ có tấm chăn xanh.

Loạn ly, may được sống yên lành.

Xưa nay mọi việc do trời định.

Đời người, giấc mộng cứ trôi nhanh.

Nửa giường gió mát tha hồ ngủ.

Một vò rượu trắng vợi lòng anh.

Duy vẫn nhớ quê, mong lại được

Quay về sông núi, mái nhà tranh.

Sau loạn, đến Côn Sơn, cảm tác

Mười năm thấm thoắt đã xa nhà.

Quay về, tùng rậm, cúc ra hoa.

Có hẹn với rừng mà nhỡ hẹn.

Cúi đầu, chỉ biết trách mình ta.

Làng quê quen thuộc mà như lạ.

Thân còn nguyên vẹn buổi can qua.

Bao giờ được dựng lều trên núi,

Múc nước khe sâu để uống trà?

Đêm đậu thuyền ở Lâm Cảng

Triều dâng, cửa lạch buộc thuyền con.

Chuông chùa văng vẳng giữa hoàng hôn.

Ngoài thuyền tầm tã mưa không dứt.

Trong vịnh đua nhau sóng dập dồn.

Hư danh phú quý không tơ tưởng.

Giấc mộng phù sinh cũng chẳng còn.

Chí khí làm trai luôn giữ trọn,

Không để mòn hao bởi nỗi buồn.

Cửa biển Thần Phù

Gửi lòng theo cánh nhạn về quê.

Cửa biển, chiếc thuyền như lá tre.

Núi như giáo dựng bày sau trước.

Sóng tựa rồng phun, vỗ bốn bề.

Trời đất gặp nhau thành cửa biển,

Nhớ ai lấy đá đắp thành kè.

Trời nước mênh mông, chèo tạm gác.

Xế chiều, sông lạnh, gió se se.

Đêm đậu thuyền ở cửa biển

Xa nhà đã mấy chục năm nay.

Đêm buộc thuyền thơ ở bến này.

Sóng gợn mênh mang, trăng chiếu lạnh.

Trên bờ cao thấp những lùm cây.

Ơn nước chưa đền, mai đã bạc.

Thời gian như nước tuột qua tay.

Lo trước vui sau, luôn nghĩ ngợi.

Chăn lạnh ngồi ôm đến rạng ngày.

Thơ viết trong thuyền hộ giá, tiết thượng nguyên

Hai bên ngàn vạn đuốc màu hồng.

Con thuyền gặp gió, lướt trên sông.

Lâu đài ảo giác tan như khói.

Ba canh kèn trống dục vang đồng.

Bập bềnh mặt nước, trăng như ngọc.

Gậy tiên tua tủa vút tầng không.

Gần sáng trên thuyền vừa chợt giấc,

Tưởng nghe Trường Lạc tiếng chuông đồng.

Mừng được về Lam Sơn

Quyền mưu vốn để diệt tham tàn.

Nghĩa nhân lo nước được bình an.

Kinh đô quan giỏi, nhà nho ấm.

Biên cương không giặc, lính an nhàn.

Phương xa dâng lụa, tranh vương hội. 1)

Đất nước phục hồi, thấy Hán quan.

Giặc bắc dẹp xong, trời gió lặng.

Muôn đời Nam quốc trọn giang san.

(1) N¨m Trinh Qu¸n thø 3 nhµ §ư¬êng, Trung Quèc, tï trưëng ngưêi Man lµ §«ng T¹ vµo chÇu, Nhan Sư Cæ thÊy ¸o mò ngưêi Man kh¸c l¹, t©u xin vÏ tranh "Vư¬ng héi".

Đêm thu, cùng ngâm thơ với

Hoàng Giang Nguyễn Nhược Thủy

Rụng dầy lá đỏ, kín sân con.

Đầy thềm trăng sáng, dẫu hoàng hôn.

Xuyên chín tầng mây, sương ướt đẫm.

Dế lạnh bốn bề cứ nỉ non.

Chớm thu gió thổi, cây xao động.

Ngân Hà xê dịch, chuyển càn khôn.

Phòng văn không ngủ, ngồi đơn độc,

Làm thơ bày tỏ tấm lòng son.

Ngẫu nhiên viết thành thơ

Làm quan mà rỗi, sướng thân ta.

Chẳng thiết giao du, cứ ở nhà.

Sáng dậy đốt trầm, mây sát cửa.

Tùng reo bên gối, tối pha trà.

Chăm chỉ tu thân, làm việc thiện.

Đọc nhiều mụ óc, chóng thành ma.

Cái bệnh suốt đời không thực tế,

Về già có vẻ nặng thêm ra.

Đêm thu ở đất khách, cảm hứng

Xạc xào tiếng gió thổi cành cây.

Làm buồn lòng khách bấy lâu nay.

Lá úa vàng sân hơn quá nửa.

Đèn xanh mưa hắt mấy canh chầy.

Bệnh lắm, xương còm nên ngủ ít.

Việc quan nhàn nhã cũng thành hay.

Bớt nghĩ một điều, thêm một sướng.

Được thua không tính nữa từ nay.

Tức cảnh

Hiên, song đều nhỏ, cảnh thanh bần.

Nhà quan mà chẳng khác nhà dân.

Dưới cây đọc sách, lòng thanh thản,

Trên sông câu cá, thú an nhàn.

Mưa tạnh, hơi thu xuyên cửa sổ.

Gió chiều, lá rụng, múa ngoài sân.

Nằm khểnh bên song, không lụy tục,

Thư thái lòng ta chẳng vướng trần.

Núi Dục Thúy 1)

Núi kề ngay cửa biển.

Trước đã từng tới đây.

Như búp sen trên nước,

Cảnh thần tiên ngất ngây.

Tháp có hình trâm ngọc.

Nước như gương, soi mây.

Chợt nhớ Trương Thiên bảo 2)

Bia còn lưu nơi này.

(1) Tức núi Non Nước ở Ninh Bình.

(2) Tức Trương Hán Siêu, danh sĩ đời Trần có đề thơ ở núi này.

Vọng Doanh

Chiều buộc thuyền thơ bến Vọng Doanh. 1)

Ghẹo người, phong cảnh đẹp như tranh.

Dục Thúy sau mưa như ngọc bích.

Đại An 2) trời nước một màu xanh.

Bãi sông bát ngát, đàn chim trắng.

Rặng cây mờ ảo, khói yên lành.

Tô Thức 3) ngày xưa mà sống lại,

Chắc cũng một vòng đi dạo quanh.

(1) Huyện sở thị trấn Ninh Bình xưa.

(2) Cửa Đại An thuộc huyện Đại An xưa ở Nam Định.

(3) Tô Đông Pha, thi hào đời Tống, Trung Quốc.

Qua cửa Thần Phù 1)

Qua cửa Thần Phù lúc nửa đêm.

Trăng thanh, gió mát cảnh êm đềm.

Sát bờ, núi nhọn như măng mọc.

Xanh biếc dòng sông dải lụa mềm.

Giang sơn còn đó, anh hùng vắng, 2)

Trời đất xoay vần, anh ghét em.

Hồ Việt 3) giảng hòa, nay một khối.

Bốn biển thanh bình, sóng lặng êm.

(1) Chỗ sông Nga Gianh đổ ra biển.

(2) "Đại Nam Nhất thống chí" chép rằng, để chống quân Minh, Hồ Quý Ly đã sai lấy đá lấp đoạn sông ra cửa biển Thần Phù. Nguyễn Trãi nhắc đến chiến công của Hồ Quý Ly, là người mà ông vẫn cho là anh hùng.

(3) Chỉ cuộc hòa hiếu giữa n¬ước ta với Trung Quốc sau chiến thắng của Lê Lợi.

Ngẫu hứng trên thuyền

     Bài một

Sau mưa, cửa biển nước dâng cao.

Gió ru muôn sóng, biển rì rào.

Nửa rừng chiều xế như rây khói.

Chuông làng lay động ánh trăng sao.

Phong cảnh chiều người, thơ có họa.

Mải ngắm non sông, rượu rót trào.

Những chuyến chơi xưa đều nhớ hết.

Việc đời muốn nhớ, chỉ chiêm bao.

Ngẫu hứng trên thuyền

      Bài hai

Góc biển chân trời, đi đó đây.

Phóng bút, ngâm thơ, nhàn suốt ngày.

Ông chài quăng lưới trên hồ rộng.

Mục đồng thổi sáo giữa rừng cây.

Đêm đứng tựa trời xem vũ trụ.

Đang hứng, những thèm cưỡi gió bay.

Ngắm chán, lâng lâng quên mọi việc.

Trao đời cốc rượu giữ trên tay.

Than thân bị oan ức 1)

Năm chục năm nay lụy với đời.

Phụ tình sông núi với hoa tươi.

Họa thực, danh hư, đời tệ bạc.

Vì trung bị ghét, trớ trêu người.

Khó trốn số mình, do chữ mệnh.

Chưa bỏ lòng trung bởi ý trời.

Trong ngục, biết oan mà phải chịu.

Cái đau không thể nói nên lời.

(1) Bài này làm trong khi Nguyễn Trãi bị nghi có liên quan với Trần Nguyên Hãn mà bị bỏ ngục. Trần Nguyên Hãn bị Lê Lợi cho là làm phản, giết năm 1429.

Nhờ người vẽ tranh Côn Sơn

Nửa đời bỏ phí thú rừng xanh.

Sau loạn, về quê, về chẳng thành.

Thông reo trên đá không ai ngắm.

Phí bông mai nở suối trong lành.

Thấy cảnh hoang tàn, tim nhức nhối.

Muông thú bỏ đi, khóc chẳng đành.

Nhờ người vẽ giỏi trong thiên hạ

Vẽ giúp lòng ta lên bức tranh.

Đề tranh Vân Oa của ẩn sĩ họ Trình

Khách quý gặp nhau, đàn suốt ngày.

Được về quê cũ, thật vui thay.

Trăng soi trên thác, rừng đầy trúc.

Đỉnh sành hương bốc, gió trên cây.

Lòng trần muốn rửa, trà pha đặc.

Gọi người thức dậy, có chim bay.

Ngày dài, tựa ghế, quên trò chuyện.

Ai kẻ vô tình, người hay mây?

Ngày thu, ngẫu nhiên làm thơ

Ngoài vườn tiếng lá rụng xôn xao.

Bệnh xong, da dẻ lại hồng hào.

Nho đạo đất trời luôn vẫn trọng.

Về già sông núi hứng thêm cao.

Soi tóc trong gương nhiều sợi bạc.

Ngẫm đời danh hão uổng công lao.

Thương nhớ vườn xưa ba luống cúc,

Vẫn về thăm lại lúc chiêm bao.

Mạn hứng

Đức đạo tàn suy ngày tiếp ngày.

Sự nghiệp nhà nho khốn lắm thay.

Chẳng được làm mưa mong cứu hạn.

Thì già về núi sống cùng mây.

Vẫn trách cuộc đời như quán trọ.

Nhớ vua, lòng dạ chẳng hề khuây.

"Giỏi chữ, biết nhiều càng lo lắm".

Ta như Tô Thức, 1) nói câu này.

(1) T« §«ng Pha, thi hµo ®êi Tèng, Trung Quèc.

Mạn hứng

Đường đá xiên xiên dẫn tới nhà.

Nhà vắng như chùa, lại cách xa.

Cái phận làm quan - chim bắn hụt.

Rắn phải vào hang lúc xế tà.

Tỉnh mộng về vườn, ngồi ngắm cúc.

Rửa sạch ruột gan bằng nước trà.

Nhìn lại sáu mươi năm, chợt thấy

Tóc bạc, đời tàn, mắt đã hoa.

Thơ chợt viết khi hứng

Cửa mở, lư trầm hương khói xông.

Vốn tính thích lười, ngại đám đông.

Nhà có sách, đàn, vui cháu chắt.

Sân không xe ngựa, bạn bè không.

An phận tháng ngày đời thanh bạch.

Tìm vui, câu cá tạm yên lòng.

Hờ hững với đời, nay tóc bạc,

Những muốn quay về với núi sông.

Họa bài "Yên Hà ngẫu hứng" của bạn

     Bài một

Bồng Lai 1) , Nhược Thủy 2) ở đâu đâu.

Thấm thoắt thoi đưa, đã bạc đầu.

Mây che nhà cũ, nhìn không thấy.

Đêm mộng về quê, rỏ lệ sầu.

Lòng như hạt bụi bay theo gió.

Thân đành phiêu bạt cánh chim câu.

Bao giờ về lại bên hang núi?

Ngước trông: mây xốp đủ năm màu.

Họa bài "Yên Hà ngẫu hứng" của bạn

     Bài hai

Bên sông, tre nứa mấy gian nhà.

Khác thời trai trẻ giữa phồn hoa.

Được chỗ yên thân thì cứ ở.

Chưa phải xuất gia, cứ tại gia.

Ngắm mây, nhìn núi, không vinh nhục.

Xe, mũ trong triều không hợp ta.

Cát Ông 1) đi đã nghìn năm chẵn,

Lò hoang, bếp lạnh một thời xa.

(1) Theo huyÒn tho¹i, lµ ngän nói tiªn ë gi÷a biÓn Bét H¶i.

Đưa nhà sư Đạo Khiêm về núi

Giảng học ngày nào đã chục niên.

Được ngủ đêm nay với bạn hiền.

Như mơ, mừng gặp, quên đời tục.

Lại ngồi đàm đạo chuyện nhân duyên.

Ngày mai tiễn biệt về Linh Phố, 1)

Hẹn gặp Côn Sơn suối với thuyền.

Già rồi lẩm cẩm, xin đừng chấp,

Rồi tôi có lẽ cũng theo thiền.

1 Mét con s«ng ë miÒn t©y Trung Quèc, thưêng ®ư¬îc coi lµ n¬i tiªn ë.

Đi thuyền trên sông

Sau mưa, núi thêm gầy.

Thuyền vừa ghé bến tây.

Cảnh nhìn như tranh vẽ.

Đơn chiếc bóng nhạn bay.

Thương Lang 1) nơi nào nhỉ?

Bạn dân chài cũng hay.

Nhìn kinh thành chợt thấy

Người không còn bụi dây.

(1) Tức sông Hán ở Trung Quốc, từng được nói đến trong bài "Ngư phủ" của Khuất Nguyên.

Thơ đề chơi

An nhàn, gặp hứng cứ ngâm nga.

Thoát tục, phong lưu sống ở nhà.

Lớp lớp núi chồng như ngọc bích.

Nghìn ô nước sáng phía xa xa.

Hoa nở ngoài vườn như tranh gấm.

Chim hót trong rừng tựa sáo ca.

Đưa mắt nhìn quanh toàn cảnh đẹp.

Người đời thử hỏi có bằng ta?

Chợt hứng, làm thơ

Trúc xanh Lãm Thúy 1) phía đằng đông.

Sân, cửa hằng ngày quét sạch bong.

Sau mưa, sắc núi đầy thi hứng.

Nước rút, nắng chiều rửa nước sông.

Ngoài cửa chim kêu - nhà có khách.

Lá rụng trong vườn, biết sắp đông.

Bên cửa phía nam vừa tỉnh giấc.

Tựa ghế, châm hương, dạo phím đồng.

(1) §×nh ngåi ®Ó ng¾m c©y cá xanh tư¬i.

Hứng chiều

Cuối xóm, nhà nghèo, lại vắng tanh.

Buổi chiều chống gậy dạo loanh quanh.

Đường vắng người đi, cầu ngập nước.

Mé sông bãi sậy đứng yên lành.

Vô tận thời gian, sông bát ngát.

Anh hùng mang hận, lá xa cành.

Quay về, tựa cửa ngồi im lặng.

Trăng như vầng ngọc giữa trời xanh.

Chùa Tiên Du

Gác mái chèo, buộc thuyền.

Theo hướng chùa, leo lên.

Suối thơm vì hoa rụng.

Mây che, lạnh giường thiền.

Tiếng vượn kêu chiều xế.

Bóng trúc dài bên hiên.

Cảnh tình như có ý.

Muốn nói gì, lại quên.

Thơ viết chơi

Sống bằng sách vở bấy lâu nay,

Bằng cả đất trời với gió mây.

Trúc mọc đủ dày che khách tục.

Nhà cửa không hề có bụi dây.

Bến câu cá lạnh, thuyền buông mái.

Ngoài hiên hạc múa, mảnh trăng gầy.

Không mất tiền mua, đời sướng thật,

Được ngắm núi sông suốt cả ngày.

Tầm Châu 1)

Dưới thành, tiếng trống giục không ngơi.

Khách nghỉ lại đây mấy tháng trời.

Núi muôn nghìn ngọn, dân đông đúc.

Sáo vẳng lầu cao, nguyệt sáng ngời.

Rặng trúc xôn xao, buồn gió thổi.

Bờ sông man mác nước đầy vơi.

Ta già, nếm hết bao cay ngọt,

Không ngủ đêm nay, ngẫm sự đời.

(1) Mét phñ ë Qu¶ng T©y, Trung Quèc. Bµi nµy viÕt khi NguyÔn Trãi ®i sø Phư¬ng B¾c.

Đêm đậu thuyền ở Bình Nam 1)

Thuyền buồm gặp gió, lướt trên sông.

Ngủ lại Bình Nam, phố huyện đông.

Trong mộng tiếng cây xen tiếng thác.

Bóng trăng đan quyện bóng đèn lồng.

Hẹn với núi sông mà lỡ hẹn.

Đời trôi vô ích, có mà không.

Nửa đêm nghe sáo lầu ai thổi,

Phòng khách cô đơn, chợt chạnh lòng.

(1) Mét huyÖn ë phñ TÇm Ch©u, tØnh Qu¶ng T©y, Trung Quèc.

Qua đèo Mai Lĩnh 1)

Ngựa mệt, mặt trời lặn phía tây.

Chẳng thấy có nhiều mai ở đây.

Chỉ thấy hai bên tùng cao vút.

Con đường xẻ núi, vượt qua mây.

Gần tới Trường An, đưa mắt ngóng.

Xa trời cố quốc, nặng tình thay.

Đã mấy trăm năm qua rồi nhỉ,

Khi Cửu Linh xưa mở lối này?

           

(1) §Ìo Mai LÜnh tøc ®Ìo §¹i Dò, tÓ tưíng nhµ §ưêng lµ Trư¬ng Cöu Linh më ®ưêng qua ®Ìo nµy, v× cã trång nhiÒu c©y mai nªn gäi lµ Mai LÜnh. Khi NguyÔn Trãi qua ®©y l¹i kh«ng thÊy c©y mai nµo c¶.

Giang Tây

Lam thắng Hồng Đô 1) ở xứ này.

Đi đường, khách tạm nghỉ nơi đây.

Khói lam Nam Phố 2) trời quang đẹp.

Nắng tắt Tây Sơn 3) báo hết ngày.

Thói đời kiện cáo, suy phong tục,

Lắm người học giỏi, lắm người ngay.

Bia khắc nghìn năm rêu lốm đốm.

Cột đồng còn đó đến hôm nay.4)

(1) Tøc thµnh Nam Xư¬ng, tØnh lþ tØnh Giang T©y, Trung Quèc.

(2) Khu bÕn phÝa Nam thµnh Hång §«.

(3) Dãy nói phÝa t©y Hång §«.

(4) Bia kh¾c, cét ®ång - hai th¾ng tÝch cña vïng nµy, chưa râ lµ ®Ó kû niÖm g×.

Giữa đường, gửi cho bạn

Đi thăm thượng quốc, tính trên tay,

Đường dài, thấm thoắt một năm nay.

Trong mộng nước non xa vời vợi.

Không thư, không cả cánh chim bay.

Đất người mất ngủ, nằm suy nghĩ.

Thời bình côi cút tấm lòng ngay.

Bạn cũ ở nhà mà có hỏi,

Nhờ nói rằng tôi chẳng đổi thay.

Gửi bạn

Bạn bè như lá rụng mùa đông.

Gửi thư - chẳng có cánh chim hồng.

Đêm mưa, nằm mộng về quê cũ.

Ngâm thơ giữa tiếng dế đau lòng.

Đỗ Phủ không hề quên Vị Bắc, 1)

Quản Ninh còn muốn ở Liêu Đông. 2)

Ai hỏi, nói giùm: Vì sinh kế,

Tôi phải bạt phiêu kiếp cỏ bồng.

(1) Trong mét bµi th¬ nhí Lý B¹ch, §ç Phñ viÕt: "VÞ B¾c xu©n thiªn thô, Giang §«ng nhËt mé v©n" (C©y trêi mïa xu©n ë VÞ B¾c; M©y buæi chiÒu h«m ë Giang §«ng).

(2) Qu¶n Ninh ngưêi ®êi HËu H¸n, trong thêi gian lo¹n Hoµng C©n, l¸nh sang Liªu §«ng ®Ó tËp hîp nh÷ng ngưêi l¸nh n¹n thµnh mét Êp.