Truyện ngắn. Thái Bá Tân
Con
bé đứng giữa trời mưa. Nó bị mù. Mưa bé thôi. Cơn mưa phùn dai dẳng thường có
vào dịp cuối năm. Những giọt nước li ti bám vào mặt, vào quần áo, lâu dần cũng
đủ lớn chảy thành từng dòng. May không lạnh lắm, nhưng sự ẩm ướt kéo dài, đường
phố bẩn thỉu và bầu trời u ám gây cảm giác nặng nề khó chịu.
Nó
cũng hẵng còn bé. Nhìn bề ngoài người ta chỉ đoán khoảng bảy, tám tuổi. Nhưng
có thể nó đã mười, thậm chí mười lăm. Những đứa trẻ ăn mày như nó khó đoán tuổi
lắm, nhất là khi lại mù và trông khá tiều tụy. Nó đứng đầu ngõ chợ, dưới gốc
cây bàng chưa kịp ra lá, nên mưa dù nhỏ, quần áo nó vẫn ướt sũng từ bao giờ.
Tại sao nó không vào đứng dưới hàng hiên
hiệu thuốc bên cạnh? Có thể chủ cửa hàng không cho. Có thể vì mù nó
không biết. Cũng có thể cần cây bàng để tựa, vì nó đứng chứ không ngồi, mà có
lẽ đã đứng như thế từ lâu và sẽ còn lâu nữa.
Ngồi
làm việc ở phòng mình trên tầng hai ngôi nhà đối diện, tôi lặng lẽ quan sát nó.
Nó đứng yên hầu như bất động, người co lại để chống đỡ với mưa gió. Nếu nó đứng
trên chạng ba cây bàng thì có thể nghĩ đó là một con cú đang thiu thiu ngủ.
Hình như nó cũng đang thiu thiu ngủ. Nó chìa bàn tay trái trước mặt. Một bàn
tay nhỏ bé, khum khum màu vàng nhợt vì bẩn và vì đau ốm, trông giống những
chiếc lá bàng nửa xanh nửa vàng rụng đầy dưới chân. Nó đeo cái bị hay cái túi
gì đấy sau lưng. Bên dưới là chiếc mủng tre với mấy tờ giấy bạc nhàu nát và một
ít thức ăn được người ta vứt cho từ bao giờ. Cả tiền và thức ăn đều ướt, cũng
bẩn và lạnh như chính nó. Tôi thấy nó luôn im lặng, khác hẳn những người ăn mày
lắm lời ta thường gặp. Nó chỉ đứng thế, bất động, trừ một lần có chiếc xích lô
chở hàng cồng kềnh va vào làm nó phải bám lấy thân cây mới không bị ngã. Sau đó
nó trở lại tư thế cũ. Đôi mắt mù trắng đục vô cảm nhìn phía trước, cùng hướng
với bàn tay hình chiếc lá bàng héo úa.
Vốn
dễ xúc động và hay phân tán tư tưởng, từ khi thấy nó tôi chẳng thể tập trung
làm việc được nữa. Tôi đang viết một truyện ngắn có hậu, có nắng ấm, cây xanh
và nhiều khuôn mặt hạnh phúc. Tôi hơi khó chịu vì nó làm hỏng một ngày làm việc
của tôi, vô tình cứ bắt tôi chú ý đến nó. Ngõ chợ luôn đông người ra vào, mà
tôi chẳng thấy ai cho nó gì. Nó cũng chẳng mở mồm xin ai cái gì. Chỉ chìa tay
đứng thế. Và chiếc lá bàn tay ấy chẳng nhận được gì ngoài những giọt mưa li ti
nhão nhoẹt...
Bất
chợt, thay cho truyện ngắn đầy nắng ấm và hạnh phúc định viết, tự lúc nào không
biết, trong đầu tôi đã hình thành một bài thơ buồn. Bài thơ về nó, cái con bé
ăn mày tội nghiệp ấy.
Bàn
tay hình chiếc lá
Trời mưa phùn lất phất,
Gió lạnh thổi suốt ngày.
Em bé mù hành khất
Đứng bên đường, chìa tay.
Bàn tay em để ngỏ,
Suốt từ sáng đến trưa
Chỉ xin được ít gió,
Chỉ được cho ít mưa.
Bàn tay như chiếc lá
Bị gió ngắt lìa cành,
Dù nhăn nheo, tàn tạ,
Nhưng hình như còn xanh.
Cuộc đời này oan trái
Đã cướp hết của em,
Chỉ trớ trêu chừa lại
Bàn tay chiếc lá mềm.
Mưa phùn, mưa buồn bã.
Em trơ trọi giữa đời.
Bàn tay hình chiếc lá
Đầy những giọt mưa rơi...
Cảnh
đã buồn. Bài thơ ngẫu hứng này càng làm tôi buồn thêm. Buồn vì sự bất lực của
bản thân và sự vô bổ của cái nghề văn chương trót cả đời đeo đuổi. Bài thơ có
thể chân thành và xúc động, nhưng không lẽ mang xuống đường đọc cho nó nghe để
nó biết tôi thương nó thế nào? Cả bài thơ và tình thương ấy của tôi có làm nó
đỡ lạnh và no hơn không? Tôi ngồi đây, trong căn phòng tiện nghi ấm áp, no đủ
và hạnh phúc để viết về nó, một đứa bé ăn mày mù cả hai mắt, trạc tuổi con tôi,
đứa con mà tôi đang vất vả bắt không được ăn những thứ béo bổ để khỏi phát phì.
Cả tôi và vợ tôi cũng đang phát phì vì ăn quá nhiều và quá ngon.
Vậy phải chăng tôi đã viết
những dòng chân thành mà giả dối? Thậm chí đạo đức giả? Không lẽ thực sự tôi
không thể làm được điều gì hơn để giúp nó, chính xác hơn là giúp mình thoát
khỏi những mặc cảm trên? Tất nhiên là có. Tôi có thể - và dự định chốc nữa sẽ
làm ngay - cho nó ít tiền, ít thức ăn như nhà tôi từng cho nhiều người cơ nhỡ
khác. Nhưng sau đấy thì sao? Những đứa khác như nó, mà chắc không ít ở cái
thành phố rộng lớn này, thì sao? Phải chăng với ít tiền, ít thức ăn ấy, tôi có
thể mua được sự thanh thản cho lòng mình để viết tiếp câu chuyện đầy nắng và
hạnh phúc kia của tôi?
Tôi
cứ quẩn quanh mãi với những ý nghĩ không mấy vui vẻ ấy. Trong khi đó con bé vẫn
đứng yên bất động bên gốc bàng với bàn tay nhỏ xíu đang chìa ra phía trước.
Trên lòng bàn tay khum khum như chiếc lá ấy vẫn chẳng có gì ngoài những giọt
mưa nhỏ và lạnh.
Thành
phố đã lên đèn. Thậm chí ngõ chợ cũng bắt đầu thưa người. Người mù không phân
biệt được ánh sáng và bóng tối, nhưng nhờ một giác quan đặc biệt nào đó, họ
biết rõ lúc nào là đêm và ngày. Con bé này cũng vậy. Nó đang đi về nhà. Chẳng
ai biết nó từ đâu tới và bây giờ đang đi về đâu. Nhưng nó đang đi. Nghĩa là quả
có một nơi nào đấy mà nó có thể đến, có thể gọi là "nhà". Như những
người mù khác, nó đi chậm chạp, rờ rẫm, không có gậy, chỉ thỉnh thoảng quờ quờ
tay trước mặt. Nó đã rẽ qua mấy phố nhưng vẫn tiếp tục đi. Nghĩa là
"nhà" của nó xa và nó phải quen đường lắm mới không bị lạc.
Trên
vỉa hè một đường phố nọ, nó bỗng vấp phải cái gì mềm mềm. Nó đứng lại suy nghĩ
một chốc rồi cúi xuống đưa cả hai tay sờ sờ cái vật mềm mềm ấy. Đó là một bà
già đang nằm sóng soài trên mặt hè phố bẩn thỉu và ẩm ướt. Không biết bà lão
nằm đây trong tư thế ấy tự bao giờ, mái tóc bạc xõa tung, dính đầy bùn. Quần áo
bà cũng ướt và dính đầy bùn. Có lẽ con bé đoán hiểu được chuyện gì xẩy ra. Nó
để ngón tay trỏ sát mũi bà lão. Còn thở, nhưng rất yếu. Nó lắc lắc gọi mấy lần
nhưng không thấy đáp lại. Nó cố hết sức vực bà lão dậy, kéo lê mấy bước rồi cho
tựa lưng vào bức tường gần đó. Sau đó nó lấy mảnh giẻ trong bị lau mặt mũi, tay
chân cho bà lão.
Chừng ấy việc đủ làm nó mệt,
nên nó cũng ngồi tựa vào tường để nghỉ. Nó lấy mấy mẩu bánh mì sũng nước nhét
vào miệng bà lão. Lúc đầu bà lão không ăn, nhưng nó vừa dỗ như dỗ em, vừa bón
từng mẩu nhỏ. Bà lão bắt đầu ăn và dần dần tỉnh lại. Sau đó nó rờ rẫm tìm đến
vòi nước công cộng để uống đỡ khát và mang về cho bà lão một cốc.
Đó
là một bà lão ăn mày hơn bảy mươi tuổi, mắt sáng nhưng rất yếu, lại mắc chứng
suy tim nên thỉnh thoảng bỗng ngất đi như vậy. Bà ngất, nằm đấy từ lúc mới xế
chiều. Nghĩa là bà đã nằm trong tư thế ấy, ngay trên mặt hè đông người qua lại
hơn năm giờ đồng hồ. Thế mà chẳng ai vấp phải bà. Vì ai cũng mắt sáng nên họ
nhìn thấy và né sang bên. Nhiều người quả có dừng lại, lắc đầu ái ngại. Nhiều
người cũng tỏ ý thương bà, nhưng họ nghĩ đây là việc của công an, của các tổ chức
nhân đạo. Mà họ thì đang bận, thương đấy, muốn giúp đấy, nhưng... Thế là họ đi
tiếp dù trong lòng không phải không gợn chút băn khoăn. Suy cho cùng cũng chẳng
trách được họ. Chỉ tội con bé mù. Vì nó mù nên đã vấp phải bà lão, phải vất vả
dựng bà dậy, chăm sóc và cho ăn uống.
Tối ấy con bé chẳng "về
nhà" nữa, mà cùng bà lão ăn mày ôm nhau nằm co quắp dưới mái hiên có bức
tường nơi hai người vừa tựa lưng nghỉ. May không bị ai đuổi.
Hôm
sau và những ngày tiếp theo, từ cửa sổ phòng mình tôi lại thấy con bé mù đứng
chìa tay bên gốc cây bàng đầu ngõ chợ như cũ. Vẫn bàn tay hình chiếc lá ấy. Vẫn
cái dáng bất động, nhẫn nhục và chiếc mủng tre ấy. Khác chăng bây giờ mưa đã
tạnh và trời bắt đầu hửng nắng. Khác nữa là bây giờ luôn ở bên em có bà lão ăn
mày đã làm em vấp, được em cứu sống và từ nay, với đôi mắt sáng của mình, sẽ
cùng em dựa vào nhau để tồn tại trong cuộc đời này, cuộc đời với hầu hết những
con người khỏe mạnh, mắt sáng, giàu lòng nhân ái nhưng quá bận, quá vội, thành
ra đôi khi quá hờ hững với người khác.
Còn
tôi, tôi vẫn không sao viết nổi truyện ngắn có hậu với nắng ấm và những khuôn
mặt hạnh phúc kia. Tôi cứ vấn vương mãi với những suy nghĩ chẳng đâu vào đâu về
đủ mọi chuyện, về thiên chức nhà văn, về tình người, tình đời và về cả sự bất
lực của mình. Và trong tâm trạng buồn buồn day dứt như thế, tôi đã viết một bài
thơ như sau về bà lão ăn mày ấy.
Vấp
Đêm, lất phất mưa phùn.
Một bà già bé nhỏ
Quần áo lấm đất bùn
Nằm ngang trên hè phố.
Bà ngã xuống ở đây
Phải chăng vì đói, mệt?
Ốm? Một giờ? Cả ngày?
Hay phải chăng đã chết?
Phố đông người, ồn ào
Hình như ai cũng vội,
Thế mà không người nào
Vấp phải bà, dù tối.
Người tiếp người đi qua,
Bà già vẫn nằm đấy.
Không ai vấp phải bà,
Cả chính tôi cũng vậy.
Mãi lúc sau, đang đi
Nơi sáng đèn, đường vắng,
Tôi bỗng vấp cái gì
Rất đau và rất nặng.
Thì ra, chính nỗi đau,
Lương tâm và xấu hổ
Làm tôi vấp... Cúi đầu,
Tôi bước đi giữa phố...
No comments:
Post a Comment