TỲ BÀ HÀNH

1.
Tư mã Bạch Cư Dị,
Một thi hào đời Đường,
Lần nọ, có công chuyện,
Đi qua bến Tầm Dương.

Đêm, gió thu lành lạnh,
Cây phong ngủ mơ màng.
Dưới trăng, lau xào xạc,
Dòng sông buồn mênh mang.

Chủ khách giờ ly biệt,
Nâng chén, lòng không say.
Đứng trên thuyền, tư lự,
Buồn cái buồn chia tay.

Bỗng nghe trên mặt nước,
Vang vọng tiếng tỳ bà.
Chủ không buồn quay lại,
Khách không muốn đi xa.
 
Tiếng đàn sao réo rắt,
Lúc đùng đục, lúc trong,
Lúc chậm, lúc dồn dập,
Nghe như xé cõi lòng.

Rồi tiếng đàn chợt tắt,
Người chơi đàn ngừng tay.
Lặng người, Bạch Cư Dị,
Muốn gặp con người này.

Gọi năm lần, bảy lượt,
Người chơi đàn mới ra.
Đó là một thiếu phụ,
Tay ôm chiếc tỳ bà.

Buồn buồn, hơi bẽn lẽn,
Khép vạt áo, nàng ngồi,
Lên dây đàn nhè nhè,
Ngừng một giây, và rồi

Hơi ngẩng đầu chút ít,
Hơi nhiu nhíu đôi mày,
Bằng một động tác múa,
Nàng khẽ chạm vào dây.

Cả không gian chìm lắng
Trong tiếng nhạc êm đềm.
Lúc như dông, như bão,
Lúc mưa phùn ban đêm.

Như châu rơi mâm ngọc,
Như long lanh giọt sương,
Lục Yêu là bài trước,
Sau đến bài Nghê Thường.

Tiếng nhỏ to xen kẽ,
Rào rào rồi tỉ tê,
Nghe có tiếng oanh hót,
Tiếng nước chảy dưới khe,

Tiếng gươm đao loảng xoảng,
Tiếng ngựa hý chiến trường,
Tiếng phòng the lụa xé,
Tiếng thầm thì yêu thương...

Chợt đàn dừng, bài hết.
Bạch Cư Dị ôm đầu,
Choáng váng vì bản nhạc,
Âm vang lâu, rất lâu.

Bốn xung quanh im lặng,
Mọi người ngồi bần thần.
Bên ngoài, sông bàng bạc,
Ánh trăng thu trắng ngần.

Người chơi đàn lặng lẽ
Cài que đàn vào dây.
Sửa vạt áo, đứng dậy,
Khẽ cúi chào, chắp tay:

2.
“Là gái kinh kỳ gốc,
Thiếp đến tuổi mười ba
Đã thông thạo các ngón
Trong nghề chơi tỳ bà.

Thường được xếp thứ nhất
Trong ban hát giáo phường.
Đàn hay, nhiều kẻ phục,
Nhan sắc, lắm người thương.

Hát xong, luôn được thưởng
Cơ man nào là quà.
Dân chơi Ngũ Lăng đến,
Nghe, tặng nhiều lụa là.

Gõ nhịp, cành trâm gãy,
Rượu đổ, áo quần hoen.
Đời dễ dàng, vui vẻ,
Nhiều khi cũng có tiền.

Rồi bỗng dì thiếp chết,
Em đi lính quan san.
Tháng năm trôi, lặng lẽ
Nhan sắc thiếp phai tàn.

Về già, thiếp làm vợ
Một người lái buôn xa.
Chồng thiếp lo kiếm lợi,
Chẳng mấy lúc ở nhà.

Cả tháng nay chồng thiếp
Buôn chè ở Phù Lương,
Để mình thiếp vò võ
Bến sông này mù sương.

Lúc nãy buồn, ứa lệ,
Mới chồn tay, cầm đàn,
Thương một thời son trẻ,
Một thời nay đã tàn...”

3
Thi hào Bạch Cư Dị,
Trầm tư, im lặng ngồi.
Bùi ngùi lúc nghe nhạc,
Giờ bùi ngùi gấp đôi.

Một kỹ nữ bạc mệnh,
Cay đắng kiếp má hồng.
Như đời ông trôi nổi,
Đầy vất vả, long đong.

Xứ Tầm Dương lạnh lẽo,
Ông bị bệnh, nằm dài.
Chỉ tiếng quyên rỉ máu,
Tiếng vượn hót bi ai.

Đất Bồn Thành ẩm thấp,
Phải uống rượu một mình.
Không bạn, không tiếng nhạc,
Trăng kém phần lung linh.

Thế mà giờ bất chợt,
Được nghe nàng chơi đàn,
Những tiếng lòng ai oán
Của một kiếp hồng nhan.

Thi hào Bạch Cư Dị,
Quan tư mã Giang Châu,
Giật mình thấy vạt áo
Đẫm những giọt lệ sầu...