THƠ CỔ BA TƯ - SAADI: VƯỜN QUẢ (trích)

  

Phần mở đầu

VỀ NGUYÊN NHÂN VIẾT CUỐN SÁCH NÀY

Tôi đã đi hết nước này, nước nọ,

Và đã gặp khá nhiều người đây đó.

Tôi nhặt, gom các kiến thức về đời

Như nhặt tìm bông lúa gặt còn rơi.

Tôi chưa thấy ai hiền từ, chân thật

Như đàn ông quê hương tôi - Shiraz.

Nên ngày đêm tôi mong muốn về nhà,

Sẵn sàng rời các cung điện nguy nga

Của thành Sham và thành Rum từng sống,

Dù ra về luôn tay không, túi rỗng.

Từ Misra, khi trở lại, mọi người

Thường mang đường tặng bè bạn, còn tôi,

Ừ thì chẳng có đường, nhưng có thể

Tôi mang theo một cái gì hơn thế.

Đường của tôi là sách, cũng rất cần,

Dù không dùng pha nước, nấu đồ ăn.

Đây cuốn sách, tôi xin trình bạn đọc,

Gồm mười chương như ngôi nhà mười nóc.

Chương đầu tiên về lẽ phải trên đời,

Về việc vua phải qui thuận ý trời.

Chương thứ hai dành để khuyên người khác

Làm việc thiện và lánh xa cái ác.

Trong chương ba tôi sẽ nói đôi điều

Về hoa hồng, về ngọn lửa tình yêu.

Còn chương bốn, chương năm - về trí tuệ.

Và chương sáu - tạm vui điều nhỏ bé.

Chương thứ bảy - về giáo dục. Tiếp theo

Tôi cảm ơn số phận mặc dù nghèo.

Chương thứ chìn về hối lầm, qui phục.

Còn chương mười sẽ là chương kết thúc.

Và rồi đây, sách được viết, đang chờ,

Dẫu đang còn một túi áo đầy thơ,

Tôi xấu hổ vì quà thơ tôi tặng

Không toàn ngọc, mà lẫn nhiều sỏi trắng,

Như trong vườn, bên cây cọ rất cao

Có dây leo và cỏ bám bờ rào.

Nên khi đọc mà thấy sai đâu đó,

Mong các bạn nên ít nhiều chiếu cố.

Tôi không đem cái bóng bẩy lòe đời,

Mà chỉ mong thu phục chút lòng người.

Người ta nói, rắng trong ngày xá tội,

Vì điều tốt, Alla tha tội lỗi.

Nên thơ tôi nếu dở, chỗ người già,

Xin mọi người cư xử giống Alla.

Còn nếu thích, dù một câu tôi viết,

Xin cứ đọc từ đầu cho đến hết.

Chương một: VỀ LẼ PHẢI, SỰ THÔNG MINH VÀ SÁNG SUỐT

Khi sắp chết, vua Inushivan

Gọi con trai là Khormus vào bàn.

"Con hãy rời các cung vua chói lọi

Để đi xuống cùng người dân nghèo đói.

Làm sao con có thể sống yên lành

Khi nhiều người đang chết đói xung quanh?

Sói bắt cừu - không thể tha anh chủ

Với lý do là anh ta đang ngủ.

Muốn làm người yêu lẽ phải, công minh,

Vua phải lo đời sống của dân mình.

Vua là cây, mà thần dân là rễ.

Rễ có sâu, cây mới to, mới khỏe.

Đừng bắt dân bị o ép quá nhiều.

Dân mất lòng là bật rễ, cây xiêu.

Vì thượng đế, hãy đi đường chính đại

Để khỏi rơi vào vực sâu kinh hãi.

Vua nước nào không bắt dân đau,

Sẽ được trời và đất đỡ đầu.

Còn ngược lại, nếu vua độc ác,

Dân sẽ khổ, khắp nơi loạn lạc.

Xuống địa ngục, chứ không lên thiên đường

Những ông vua từng giết hại dân thường.

Không bao giờ được giết dân vô tội.

Không có họ, con sẽ không sống nổi.

Phải biết dân của con sống thế nào,

Vui hay buồn, hay nghèo đói ra sao.

Thật xấu hổ nếu con làm thất vọng

Người vất vả suốt đời nuôi con sống."

Để thần dân trong nước phục, nghe mình,

Con phải lo pháp luật đúng, công minh.

Vua độc ác, dân bất an, sẽ oán,

Sẽ không chịu giúp vua khi hoạn nạn.

Ông vua nào mà nỡ giết dân đen,

Tức là vua tự chôn mình, tất nhiên.

Vâng, hạnh phúc và lưu danh mãi mãi

Là ông vua luôn quang minh chính đại.

Một khi ai rồi cũng chết mà thôi,

Thì tốt hơn đừng để lại tiếng tồi.

* * *

Hãy cất nhắc làm quan ai tài đức,

Người chăm lo việc công, luôn gắng sức.

Bởi khi quan lo moi tiền của dân

Thì đất nước sẽ lụn bại dần dần.

Bọn quan tòa xử oan, ăn hối lộ,

Thì dứt khoát phải thẳng tay giết bỏ.

Muốn bảo vệ đàn cừu khỏi sói ăn

Thì trước tiên, không cho sói đến gần.

Hãy trao quyền cho những ai giàu có.

Đừng trao quyền cho ai đang đói khổ,

Vì sau đó, việc họ làm đầu tiên

Là làm giàu cho mình khi có quyền.

* * *

Bị cướp bắt, một lái buôn gần đây

Nói những câu rất tế nhị thế này:

"Quân của vua là đám người hèn nhát.

Khi giặc cướp, không ai lo trừng phạt.

Cướp nổi lên và hoành hành ở đâu

Thì ở đấy sẽ không bao giờ giàu.

Vì lái buôn không mang hàng đến bán

Ở những nước nhiều cướp đường dấy loạn".

Muốn tiếng tốt và ngồi yên trên ngai,

Vua phải yêu và quí khách nước ngoài.

Hãy giúp đỡ nếu họ cần giúp đỡ,

Vì chính họ làm bạc vàng sinh nở.

Xem thường khách là điều không nên,

Hại quốc gia, hại cả kho tiền.

Theo phong tục bao thời nay tốt đẹp,

Cửa vào đất nước mình vua chớ khép.

Nhưng xem chừng, dù chỉ để phòng xa,

Kẻo người gian, kẻ xấu lén vào nhà.

* * *

Người nổi loạn không thành công, bắt được,

Không nên giết mà đầy ra khỏi nước.

Là nạn nhân của thói xấu chính mình,

Những người tù phiêu bạt đến, đừng khinh.

* * *

Hãy yêu quí những người bằng lao động

Đã vất vả suốt đời nuôi ta sống.

Ngay cả khi đầy tớ yếu và già,

Cũng đừng nên chế giễu, đuổi người ta.

Nên thỉnh thoáng, dù không còn phục vụ,

Ta cũng nhớ cho quà vì nghĩa cũ.

Xưa Shapur, khi già yếu cuối đời

Bị dần dần Khôstrốp bỏ rơi.

Lúc gặp cảnh quá buồn đau, nghèo đói,

Ông viết thư cho đức vua, và nói:

"Con giúp vua hàng mấy chục năm liền,

Nay con già, không lẽ bị vua quên?"

TRUYỆN

Một bạo chúa ác và tham nổi tiếng,

Không hiểu sao đang đêm rơi xuống giếng.

Hắn xưa nay chuyên đè nén dân thường,

Thế mà giờ thành bất lực, đáng thương.

Hắn than khóc suốt đêm, đầy hối lỗi.

Có một người đi phía trên liền nói:

"Ngươi chờ ai đến cứu? Hỏi trong đời

Ngươi xưa nay đã cứu được mấy người?

Ngươi đào hố chôn người ta, thì đó,

Nay thượng đế bắt ngươi rơi xuống hố!

* * *

Hãy trao quyền cho ai thờ thượng đế.

Ai sợ vua, xin đừng tin, bởi lẽ

Những người ngay chỉ run sợ trước trời,

Nhưng không vì sự thật - sợ đầu rơi.

Một trăm người chỉ vài người trong sạch.

Phải tự mình kiểm tra tiền, sổ sách.

Hai anh em hoặc bà con cùng quê

Đừng giao chung một công việc, một nghề.

Họ có thể thông đồng nhau làm bậy,

Rồi bào chữa, bênh cho nhau sau đấy.

Khi trộm cướp tranh nhau ăn, lạc đà

Cứ chở hàng mà yên trí đi qua.

* * *

Trên đời này không có ai sống mãi.

Nhưng người tốt chết đi, tên để lại.

Xưa và nay bất tử vẫn là người

Chết để lại nhiều việc tốt cho đời.

Còn ai chết mà không gì để lại,

Sẽ bị quên như cây không có trái.

TRUYỆN

Tôi còn nhớ từng đọc trong sách cổ

Chuyện Tucla lên ngôi vua nước nọ,

Rằng dẫu ông dòng dõi chẳng cao sang,

Nhưng trị nước rất công minh, đàng hoàng.

Ông học hỏi người xưa, yêu sự thật,

Và làm gì cũng bắt theo pháp luật.

Thế mà rồi, không hiểu sao Tucla

Bỗng một hôm đến thưa chuyện với cha:

"Đời bèo bọt, xin cho con thoái vị.

Con muốn được nghỉ ngơi, làm ẩn sĩ,

Để bình tâm suy ngẫm lại đời mình

Như những nhà hiền triết giỏi, thông minh."

Ông bố nghe, lắc đầu, nghiêm nét mặt:

"Con sai rồi, với vua, quan trọng nhất

Là giúp dân bằng công việc của mình,

Chứ không phải ở ẩn hoặc cầu kinh.

Cứ tiếp tục con làm vua như trước.

Cứ tiếp tục chăm việc dân, việc nước.

Làm ẩn sĩ là hèn nhát lánh đời.

Cái khó hơn - làm việc tốt giúp người!"

* * *

Đừng tin lời xu nịnh, mỗi lần nghe

Tự vua nên tìm hiểu kỹ mọi bề.

Đừng tin ai gièm pha người tử tế.

Ai xin tha, nên tha khi có thể.

Ai cầu xin chỗ ở, cứ cho nhà.

Người lỗi lầm lần thứ nhất, nên tha.

Hắn tái phạm lần thứ hai, lúc đó

Vua lại bắt và đeo gông vào cổ.

Còn nếu gông cũng chẳng giúp được gì,

Thì cây này đã thối, nhổ vứt đi.

Khi trừng phạt các lỗi lầm của hắn,

Trước khi giết nên đắn đo cẩn thận:

Đập vỡ bình là việc dễ và nhanh,

Nhưng làm sao gắn lại được nguyên lành?

* * *

Uống nước suối, hái hoa - không phải lỗi.

Giết kẻ ác qua tòa - không phải tội.

Ai chiểu theo pháp luật đáng chém đầu,

Thì yên tâm mà chém, chớ buồn lâu.

Nhưng nếu hắn còn gia đình, con cái,

Thì hãy tha nếu thực tình hối cải.

Ai lỗi lầm, người ấy chịu, bắt đi.

Nhưng vợ con người ấy tội tình gì?

* * *

Vua dũng cảm và quân vua hùng mạnh,

Cũng đừng đem sang nước người mà đánh.

Vua và quan yên ổn sống trong thành,

Chỉ dân nghèo là lâm họa chiến tranh.

* * *

Trong đám tù vua đang giam, nên hỏi

Nhỡ biết đâu có người vô tội.

* * *

Khi lái buôn nước ngoài chết, không nên

Lấy hàng hóa của anh ta, lấy tiền.

Vua sẽ bị đời cười chê, mang tội.

Rồi người nhà của anh ta sẽ nói:

"Khổ thân chưa, chết lưu lạc đất người,

Vua lại còn cướp hết của, trời ơi..."

Vua hãy nghĩ về bầy con người đó.

Có thể chúng đang thiếu ăn, đói khổ.

Năm mươi năm nổi tiếng đấng vua hiền,

Trong một giờ có thể vấy bùn đen.

Ông vua tốt được muôn đời ca tụng

Là ông vua không cướp tiền dân chúng.

* * *

Tôi nghe kể có ông vua nước nọ

Ra đường mặc chiếc áo thô vải bố.

"Thưa đức vua, - một người nói, - sao ngài

Không mặc đồ nhung lụa lúc ra ngoài?"

"Để làm gì? Áo quần này cũng quí.

Nhung và lụa là thứ hàng xa xỉ.

Thuế của dân đâu phải để ta dùng,

Sống an nhàn trong lụa đẹp và nhung?

Ta mà diện như một cô gái trẻ

Thì còn đâu cái oai nghiêm hoàng đế.

Sẽ ra sao với chính sự nước nhà

Nếu những trò phù phiếm hại đời ta?

Tiền của nước không để vua ăn diện,

Mà để dùng nuôi quân, làm việc thiện."

* * *

Nếu có thể chiến thắng bằng hòa bình,

Đừng bao giờ phát động chiến tranh.

Đừng để máu của ai rơi - lúc ấy

Vua sẽ mạnh và tiếng tăm lừng lẫy.

Giọt máu tươi quí hơn bạc, hơn đồng,

Hơn cả nhiều vương quốc rộng mênh mông.

Bắt tù binh, đừng nên tra tấn họ,

Vì không thế, họ đã nhiều đau khổ.

Ai xin tha, cho họ sống yên lành.

Máu đổ nhiều, hơi bốc thấu trời xanh.

TRUYỆN

Ở thành Sham, có một người, năm nọ

Vào hang núi để trốn xa thành phố.

Sống trong hang, không mang nặng gánh đời,

Ông trở thành rất thông thái, thảnh thơi.

Ông ăn mặc như một nhà tu sĩ.

Khuđađus là tên ông bình dị.

Vua và quan thường mang lễ đến trình

Như trình thần Khusrơ anh linh.

Ông đoạn tuyệt với phù hoa trần tục

Để sống cảnh đói nghèo nhưng hạnh phúc.

Vua ở nước ông đang trú lúc này

Là một người nổi tiếng ác xưa nay.

Hắn ăn cướp, dối lừa, quen bao lực.

Với thần dân, hắn chuyên quyền áp bức,

Làm ai ai cũng kinh sợ, thế là

Không ít người bỏ nước trốn đi xa.

Một số khác thì nằm lì đâu đấy,

Luôn miệng trách ông vua tàn ác vậy.

Ở nước nào vua độc ác, giết người,

Ở đấy ta sẽ không nghe tiếng cười.

Tên bạo chúa một lần tìm ẩn sĩ,

Nhưng ông vội quay lưng, không để ý.

"Thưa hiền sư, - hắn nhẫn nhục van nài, -

Tôi đến đây với lòng tốt, mong ngài

Hãy phán dạy dăm lời hay ý đẹp.

Đừng khinh bỉ, đừng quay đi không tiếp.

Hãy xem tôi như một đứa dân thường.

Tôi không bằng cái lũ ấy đáng thương?"

Nhà tu hành nghe xong, liền đáp lại:

"Hãy lắng nghe, thưa đức vua vĩ đại.

Tôi là người ưa cảnh thú thiên nhiên.

Vua làm dân phải đau đớn, than phiền.

Vua là thù của bạn tôi, vì vậy

Tôi không bạn cùng vua như vua thấy.

Tôi và vua không chung một mái nhà.

Việc vua làm trời đất sẽ không tha.

Đừng chạm môi vào tay tôi, hãy vội

Làm bè bạn với những ai nghèo đói".

* * *

Thưa đức vua, đừng áp bức dân nghèo,

Không thì rồi vương quốc sẽ mất theo.

Đừng cậy mạnh mà xem thường sức họ.

Sa mạc chính là nhiều hạt cát nhỏ.

Kiến một khi biết xúm lại thành bầy

Thì liệu hồn sư tử, hãy trốn ngay!

Một sợi tóc dù mong manh, bé thật,

Nhưng nhiều sợi thành dây bền hơn sắt.

Vua xử oan và tàn ác, rồi ngài

Cũng có ngày sẽ gặp cảnh oan sai.

Chức và tước không bằng lòng trong sạch.

Thà kho bạc trống không hơn dân trách.

* * *

Vua nghe trống, nhưng không bao giờ biết

Người đánh trống của vua còn hay chết.

Người chở hàng thấy hàng đủ, quên ngay

Không thèm biết lạc đà béo hay gầy.

Anh sung sướng sống vô tư, xin hỏi,

Sao không giúp láng giềng anh nghèo đói?

Cho các anh, những người ác mà giàu,

Tôi xin trình một câu chuyện như sau;

TRUYỆN

Tôi còn nhớ, một lần ở Đamat,

Có đói to, như thể trời trừng phạt.

Suốt cả năm không một giọt mưa nào,

Khô cháy đồng, khô cháy cả hồ ao.

Sông cũng cạn, mọi hoa màu đều mất.

Không có nước, có chăng là nước mắt.

Nắng như thiêu, cây và cỏ úa vàng,

Nên nhà nào cũng đói khổ, tóc tang.

Đúng lúc ấy, tôi gặp người bạn cũ -

Ốm, gầy yếu và mặt mày ủ rũ,

Dù gần đây còn nổi tiếng rất giàu

Và là người đáng trọng, đấng mày râu.

Tôi liền hỏi: "Có chuyện gì thế vậy,

Mà làm ông trông đổi thay nhường ấy?"

"Ông điên sao, - bạn tôi đáp, - bây giờ

Hỏi thế này là mắc tội thờ ơ.

Không lẽ ông không thấy người đang đói,

Đang chẳng biết làm sao mà thoát khỏi?

Không bánh mì, không ngụm nước cầm hơi,

Tiếng kêu than đang vang đến tận trời!"

Tôi lại hỏi: "Nhưng ông giàu loại cỡ.

Người ta chết, việc gì ông mà sợ?

Vịt không lo bị chết đuối. Đời này

Hễ có tiền là tất cả có ngay."

Ông bạn tôi nheo mắt nhìn bực dọc,

Như hiền triết nhìn anh chàng ngu ngốc:

"Vâng, là thuyền, tôi không sợ nước cao.

Nhưng hỏi ai khi trông thấy đồng bào

Đang chết đói mà yên tâm hưởng lạc?

Làm tôi đau là cái đau người khác!

Nghe tiếng kêu của người ốm hiền lành,

Tôi thấy lòng đau đớn. Lúc xung quanh

Cả thành phố đang chết dần vì đói,

Hỏi có bánh, tôi làm sao ăn nổi?"

* * *

Đừng cho vua là cao nhất trên đời.

Tôi thích làm một tu sĩ thảnh thơi

Hơn làm vua, vì như vua đã biết:

Mang càng nhẹ, đi càng nhanh, đỡ mệt.

Anh nghèo cần một mẩu bánh là xong.

Vua thì lo trăm thứ chuyện trong lòng.

Mà rồi buồn hay vui, hay sướng khổ,

Ai cũng thế, như nhau khi xuống mộ -

Cả ông vua vương miện đội trên đầu,

Cả anh nghèo không có tiền cạo râu.

* * *

Khi tôi tới Hila, nghe kể lại,

Có sọ dừa nói với ông thầy cãi:

"Ta là vua rất nổi tiếng một thời,

Dẫn trăm nghìn binh sĩ đánh khắp nơi.

Ai cũng sợ quân ta, ta đuổi giặc.

Ta từng chiếm cả thành đô Irắc.

Ta lừng danh là thế đấy, vậy mà

Nay dưới mồ sâu kiến đã ăn ta!"

Thưa đức vua đang quyền uy lẫm liệt,

Hãy lắng tai nghe những người đã chết.

TRUYỆN

Vào năm ấy, khi trở thành khalif,

Vua Mamun chọn một cô gái đẹp

Đem vào cung. Cô xinh ít ai bằng -

Khuôn mặt tròn, tươi sáng tựa vầng trăng.

Móng tay đỏ, lông mày đen, da mịn,

Làm ai nhìn cũng đem lòng yêu mến.

Và rồi đêm, vua đến định ái ân,

Nhưng lạ thay, cô gái chẳng cho gần.

Vua tức giận rút gươm ra, lúc ấy

Định chém cô vì cả gan làm vậy.

Cô gái kêu: "Vua cứ chém, chờ gì.

Đừng đến gần! Không, hãy tránh xa đi!"

Vua thấy vậy, vì tò mò, liền hỏi:

"Nhưng vì sao ngươi ghét ta, hãy nói!"

Cô gái kia, không một chút ngại ngùng

Đáp: "Vì vua miệng thối, thối vô cùng!

Thà bị kiếm chém một lần cho chết,

Hơn chịu mãi cái mùi kia đáng ghét!"

Vua nghe xong rất xấu hổ, bực mình.

Vua, một người đầy uy lực, thông minh,

Suốt đêm ấy Mamun nằm nghĩ ngợi,

Sáng hôm sau cho mời thầy thuốc tới

Để tìm xem căn bệnh oái oăm này

Là bệnh gì, và mau chóng chữa ngay.

Mấy ngày sau, khi đức vua bệnh khỏi,

Miệng của vua đã không còn hôi thối.

Vua cưới ngay cô gái ấy, còn nàng

Được vua gần và nhất mực yêu thương.

"Bạn của ta là người, - vua vẫn dạy, -

Chỉ cái xấu của ta cho ta thấy!"

* * *

Ở những đâu thu xếp được bằng lời

Thì xin đừng để máu chảy, đầu rơi.

Vì chiến tranh là điều ngu, vô ích.

Dùng quà tặng mà bịt mồm kẻ địch.

Hãy cố lo yên ổn sống hòa bình.

Với kẻ thù phải khôn khéo, thông minh.

Nhờ mưu chước mà Rustam già yếu

Đã thắng được Isphanđia kênh kiệu.

Bạn của vua mà càng ít bao nhiêu,

Kẻ thù vua sẽ càng mạnh, càng nhiều.

Khi kẻ địch quá đông hay quá mạnh,

Chỉ thằng ngốc mới lao đầu vào đánh.

Quân vua nhiều mà địch ít là khi

Cũng không nên diệt chúng, chẳng ích gì.

Vua hùng mạnh, có hòa bình cũng tốt,

Và gây chiến vẫn là điều dại dột.

* * *

Khi lời nói không giúp được hòa bình

Thì buộc lòng phải phát động chiến tranh.

Với thằng láo mà hiền thì thằng ấy

Sẽ láo hơn, sẽ quen đường làm bậy.

* * *

Khi hàng ngũ không chỉnh tề, xin vua

Đừng vội lao vào đánh, kẻo mà thua.

Khi thấy thua thì rút ngay, đừng đợi.

Hãy dành sức cho những ngày sắp tới.

Ở đất địch, vua có mạnh gấp năm,

Cũng xin đừng vì thế vội yên tâm:

Địch dù ít, trên đất mình vẫn mạnh,

Một bằng năm, bằng mười trong trận dánh.

Khi hành quân, xin cẩn thận, coi chừng,

Vì kẻ thù có thể đánh sau lưng.

Địch tháo chạy, đừng đuổi theo xa quá.

Đừng bỏ bạn ở nhà, phòng tai họa.

Quân của vua mà thành lũ cướp ngày,

Đó là điều nhục nhã nhất xưa nay.

Vua để quân cướp của người nghèo khổ,

Nghĩa là vua tự xô ngai mình đổ.

* * *

Giao chàng trai điều khiển việc chiến tranh,

Nghĩa là vua chuốc thất bại vào mình.

Vì trị nước và chiến tranh, thiết nghĩ,

Không là việc chơi cờ hay giải trí.

* * *

Thưa đức vua, để nước mạnh, phồn vinh,

Đừng xem thường trí thức, việc nhà binh,

Vì ngòi bút, thanh gươm là nền móng

Để vua xây lâu đài vua cao rộng.

Hãy chăm lo khoa học, giúp người đời.

Đừng vùi đầu vào yến tiệc, vui chơi.

Ai cũng biết, nhiều quốc gia sụp đổ

Chỉ vì vua ham ăn chơi quá độ.

Xin đừng tìm dũng cảm trong hơi men

Khi kẻ thù đã kéo đến kề bên.

Giặc dọa đánh không là điều đáng sợ.

Giặc nói hòa đáng lo hơn, hãy nhớ.

Không ít khi giặc cống lễ ban ngày,

Đêm lại rình đánh úp chẳng ai hay.

Vua sáng suốt ngủ cùng gươm, cùng giáp

Chứ không phải trên mền bông ấm áp.

Hãy âm thầm lo chuẩn bị chiến tranh,

Vì không biết bao giờ giặc đánh mình.

* * *

Khi vua có hai kẻ thù, dù nhỏ,

Cũng phải nên đề phòng, đừng khinh họ.

Khi bất ngờ họ hợp lại đánh vua,

Thì dễ gì vua sẽ thắng, không thua?

Phải tìm cách diệt một người, người khác

Cần mua chuộc bằng quà hay tiền bạc.

Thấy kẻ thù đang hiềm khích, tranh ăn,

Hãy nên vui và đừng bước lại gần,

Vì khi sói cắn nhau, vua đã rõ,

Cừu cứ việc yên tâm mà gặm cỏ.

* * *

Khi bắt được tù binh, quân hoặc tướng,

Đừng vội giết mà ban ơn độ lượng.

Vì sau này có thể lấy tù binh

Để làm tin hay chuộc lại quân mình.

Hãy thương họ, vì biết đâu có thể

Vua sẽ thành một tù binh như thế.

* * *

Khi bạn vua là bà con, họ mạc,

Với kẻ thù của vua, nên cảnh giác,

Bởi anh ta, vì tình nghĩa họ hàng,

Có thể phản lại vua rất dễ dàng.

Biết bản chất con người luôn tráo trở,

Vua tránh được rất nhiều điều đáng sợ.

* * *

Vua đừng dùng những người nào trước đó

Đã dấy loạn chống đức vua của họ,

Vì một khi họ phản bội vua mình,

Thì với vua họ cũng khó trung thành.

Người thay chủ, vua hẵng khoan tin vội.

Giao công việc, nhưng đừng quên theo dõi.

* * *

Khi chiếm được một thành phố quân thù,

Việc đầu tiên là mở các nhà tù.

Người bị giam đang oán người giam họ.

Được vua cứu, họ mang ơn điều đó.

TRUYỆN

Có ông vua, không hiểu sao lại vậy,

Bỗng đổ bệnh, khắp người luôn ngứa ngáy.

Vua ghen tị với những người xung quanh,

Rằng họ không bị ngứa, gãi như mình.

Thấy vua ốm, đau và gầy yếu quá,

Quan tể tướng bèn khuyên: "Tâu bệ hạ,

Ở trên núi có một vị cao niên,

Rất thông minh, nổi tiếng một người hiền.

Một pháp sư, một thầy lang rất giỏi.

Nếu nhận chữa thì bệnh gì cũng khỏi!

Xin bệ hạ cho người mời đến ngay,

Để ông ta chữa trị giúp bệnh này."

Ngay lập tức, người của vua vội vã

Dẫn ông kia vào cung từ hang đá.

"Ngươi giúp ta chữa khỏi bệnh, nhanh lên, -

Vua van xin. - Ta sẽ thưởng nhiều tiền!"

Ông già kia, một con người khắc khổ,

Nhìn vua nói, vừa khinh vừa phẫn nộ:

"Trời chỉ thương những người tốt, mà ngươi,

Ngươi độc ác, còn mong gì ở trời?

Ngươi cầu kinh để xin trời hạnh phúc,

Nhưng lại nhốt bao nhiêu người trong ngục.

Ngươi bắt dân phải đói khổ lâu nay,

Nên chẳng lạ, bị trừng phạt cách này.

Ngươi trước hết phải xin trời xá tội,

Rồi mới mong hết đau, mong bệnh khỏi.

Không thì ngươi cứ khóc đi, rên đi,

Cứ cầu xin nhưng chẳng được ích gì!"

Vua nghe thế, định gầm lên quát tháo,

Thậm chí giết ông già kia hỗn láo,

Sau bình tâm, thấy ông đúng, dần dần

Cho mở hết các nhà tù. Còn dân

Được giảm thuế, giảm lao công, dễ thở,

Không bị giết, bị giam cầm vô cớ...

Vị pháp sư, ẩn sĩ ấy cuối cùng

Cầu cho vua khỏi bệnh, thật lạ lùng,

Là vua khỏi ngay tức thì sau đó.

Cứ như vua chưa từng đau, ngứa, khổ.

Vua sung sướng sai đem nhiều bạc vàng

Thưởng cho ông, nhưng ẩn sĩ vội vàng

Nói: "Thưa vua, vua một lần đã ngã,

Vậy cẩn thận, đừng bước đi vội quá.

Ngã một lần có thể dậy, lần sau

Dậy được không, không biết trước được đâu!"

TRUYỆN

Ở đất nước Ôman xưa vĩ đại

Có một người hiểu biết nhiều, thông thái.

Ông lang thang, luôn đây đó suốt đời,

Chính vì thế mà thông minh hơn người.

Khi nói chuyện với ai, ông cũng cố

Học cái hay, cái khôn ngoan của họ.

Ông thành người uyên bác nhất xưa nay,

Lại công tâm, chính trực - những điều này

Được giấu kín dưới vẻ ngoài tàn tạ,

Ông gầy yếu, áo quần nhiều mảnh vá.

Khát, đói ăn là chuyện rất bình thường

Trong những ngày ông lang thang trên đường,

Rồi một hôm, ông đến thành phố nọ,

Thuộc một nước bé thôi, nhưng giàu có.

Vua nước này, dẫu trẻ, chẳng ham chơi,

Muốn lưu danh, để tiếng tốt cho đời.

Ông được vua gọi vào cung, lập tức

Được tắm rửa, cho uống, ăn lại sức.

. . . . . .

                                    Chương Hai:

                                    VỀ VIỆC THIỆN

Hãy nhận biết phần bên trong sự thật.

Đời bèo bọt, cái vẻ ngoài dễ mất.

Một khi ta làm việc tốt cho đời,

Nằm dưới mồ, ta sẽ được thảnh thơi.

Tương lai anh, anh phải lo, hãy nhớ:

Trong việc này đừng chờ ai giúp đỡ!

Để chính anh tránh được chuyện không lành,

Đừng quên người đang đau khổ bên anh.

Hãy chia của cho người đang đói rách,

Vì có thể ngày mai anh mất sạch.

Lúc lên đường hãy mang theo thức ăn.

Đừng quá tin vào lòng tốt người thân.

Lời cầu nguyện không làm ai đỡ khổ.

Tay của ai chỉ gãi lưng người đó.

Anh có gì hãy hào phóng mang ra,

Đừng giấu đi như chôn bạc sau nhà.

Ai giúp đỡ người nghèo khi rét đói,

Sẽ hạnh phúc và được trời tha tội.

TRUYỆN

Một tên bợm tới gặp nhà thông thái:

"Tôi đang bị thằng cho vay nặng lãi

Dọa tống giam vì nợ hắn ít tiền,

Nợ ít thôi, nhưng độc ác, đê hèn,

Hắn bắt trả gấp mười lần tiền nợ,

Và ngày nào cũng đến đòi, thật sợ.

Hắn là tên vô lại, một thằng tồi,

Bêu xấu người rất danh giá, là tôi.

Hắn đập cửa, dọa lột da, dọa giết,

Tôi đi đâu, cũng bám theo rất riết.

Biết làm sao thoát khỏi hắn bây giờ?

Biết kiếm đâu chỉ hai đồng đracmơ?"

Vốn thương người, ông kia, không nghĩ ngợi,

Đưa cho hắn hai đồng vàng còn mới.

Nhìn thấy vàng, thằng bợm mắt long lanh,

Nhận được tiền, liền vội lủi rất nhanh.

Một đầy tớ của nhà thông thái nọ

Bẩm: "Thưa ông, sao đưa tiền cho nó?

Nó là tên lừa đẩo, gã ăn mày,

Chuyên làm nghề bịp bợm bấy lâu nay!"

Nhà thông thái thản nhiên nghe, rồi nói:

"Con im đi, đừng hồ đồ, nông nổi.

Nếu thực tình nó gặp nạn, nhờ ta,

Không bị giam mà được sống ở nhà.

Còn nếu không, cũng chẳng sao điều đó.

Hai đồng tiền đã giúp ta thoát nó!"

                                *

Ai khôn ngoan sẽ lo làm việc thiện,

Giúp tất cả mọi người, không định kiến.

Hãy khôn ngoan làm theo đúng những gì

Được nói nhiều trong tác phẩm Saađi,

Vi ông ta toàn khuyên điều đức độ,

Chứ không phải nói vu vơ, vô bổ.

* * *

Ngày Phán Xét, muốn được trời xử nhẹ,

Thì khi sống phải là người tử tế.

Ai bất hạnh, thiệt thòi, đừng lánh xa,

Mà phải giúp, phải bênh vực người ta.

Thằng nô lệ cũng đừng khinh, vì hắn

Có thể sau thành vua nhờ số phận.

Việc của trời ai đoán được xưa nay:

Nay anh giàu, mai biết đâu trắng tay.

Để chính anh không phải hầu người khác,

Với gia nhân đừng bất công, tệ bạc.

Có một cách giúp anh tránh được nghèo,

Là hãy lấy của mình cho người nghèo.

TRUYỆN

Có một người đang đi trên sa mạc,

Thấy con chó nằm yên chờ chết khát,

Liền vội vàng mang nước đến, than ôi,

Con chó kia không đứng nổi, và rồi

Ông ta bế lên tay mình âu yếm,

Cho uống nước và cứu qua nguy hiểm.

Từ trên cao, thượng đế thấy, hài lòng,

Tha mọi điều tội lỗi trước cho ông.

Hỡi bạo chúa, giờ trả thù đã đến.

Hãy chuộc tội của mình bằng việc thiện.

Hãy giúp ai nghèo khổ, hãy sợ trời,

Vì quí hơn con chó là con người.

* * *

Khi gặp trẻ mồ côi, đừng coi khinh,

Mà hãy yêu như yêu chính con mình.

Hãy chăm sóc, cho uống ăn tử tế -

Cây non chết một khi không còn rễ.

Khi bên anh là đứa trẻ mồ côi

Khóc, cô đơn và bé nhỏ đang ngồi,

Thì để tránh không gây thêm đau khổ,

Đừng chiều chuộng các con anh trước nó.

Nó không may mất tổ ấm gia đình,

Hãy rộng lòng cho nó trú nhà anh.

Ngay từ bé mẹ cha tôi đã chết,

Nên cái cảnh mồ côi tôi rất biết.

TRUYỆN

Một tu sĩ đạo Hồi mới gần đây

Kể tôi nghe một câu chuyện thế này:

Ở đất nước Yemen, đang sống

Một ông vua rất nổi danh hào phóng.

Ngày tiếp ngày, như cơn mưa mùa xuân,

Vua gieo tiền và bánh xuống cho dân.

Không hiểu sao vua đem lòng tức tối

Và ghen ghét với Khatam. Vua nói:

"Khatam à? Thử hỏi hắn là ai?

Một thằng nghèo không vương miện, đất đai!"

Rồi một hôm, nhân dịp vui nào đấy,

Vua mở tiệc, to chưa bao giờ thấy.

Trong lúc vui, bỗng nhắc đến Khatam,

Ai cũng khen, ca ngợi việc ông làm.

Vua tức giận vì thầm ghen, liền gọi

Tên nô lệ sang một bên, và nói:

"Thằng Khatam hỗn láo đến mức này.

Mày hãy tìm... Mang đầu hắn về đây!"

Người nô lệ liền phi ra đồng cỏ,

Nơi Khatam đang dựng lều ở đó.

Dọc đường đi anh ta gặp một người

Bỗng hiện ra như do bởi ý trời.

Người ấy tốt, dịu dàng mời khách quí

Về căn lều của ông ta tạm nghỉ.

Rồi giữa nơi vắng vẻ, rất ân cần,

Ông liền mời ăn uống tựa người thân.

Sáng hôm sau, chủ nhà thân mật nói:

"Anh cứ nghỉ nhà tôi, đừng đi vội".

Khách trả lời: "Không, tôi phải đi ngay,

Vì vua giao một việc lớn hôm nay".

"Việc gì vậy? Nói tôi nghe, đừng sợ.

Tôi sẽ đi cùng anh và giúp đỡ."

"Thưa chủ nhà rất hiếu khách, tất nhiên,

Tôi tin ông là kẻ sĩ, người hiền.

Vua sai tôi, mong ông đừng để lộ,

Tìm Khatam sứ Tai, và sau đó,

Dù Khatam rất nổi tiếng từ lâu,

Theo lệnh vua, tôi vẫn phải chém đầu.

Ông làm ơn chỉ cho tôi được biết

Đường tới gặp con người tôi phải giết".

Chủ nhà nói: "Thế thì gươm ông đâu?

Tôi, Khatam, xin hãy cứ chém đầu.

Tôi là chủ, phải chiều ông mọi cách,

Kể cả việc dâng đầu tôi cho khách!"

Rồi Khatam vội vã cúi đầu mình

Dưới lưỡi gươm của sứ giả triều đinh.

Khách thấy vậy không dám nhìn, liền vội

Quì xuống đất, chắp hai tay, và nói:

"Tôi chỉ là con chó ghẻ nhớp nhơ

Nếu đang tâm giết ông chết bây giờ".

Rồi anh ta ôm Khatam từ biệt

Để quay lại chốn thành đô chịu chết.

Vừa đến nơi, vua quát: "Nói ta nghe,

Đầu Khatam sao không thấy mang về?

Hay trong lúc đánh nhau ngươi mệt mỏi

Và hèn nhát nên đã thua, hãy nói!"

Anh kia nghe, liền quì lạy mà rằng:

"Thưa đức vua rất vĩ đại, công bằng,

Con đã gặp Khatam, và đã thấy

Quả xưa nay chưa có ai như vậy.

Ai cũng khen ông ta tốt nhất đời,

Rất thông minh và dũng cảm hơn người.

Nhờ hào hiệp, hảo tâm và nhẫn nhục,

Mà ông ta đã làm con khuất phục."

Còn đức vua Yemen hồi lâu

Chăm chú nghe câu chuyện suốt từ đầu.

Vua hậu hĩnh thưởng công người nô lệ

Rồi khen ngợi Khatam về xử thế.

TRUYỆN

Một chàng trai gặp ông già hành khất

Thương và cho một đồng xu nhỏ nhất.

Rồi chàng trai không biết phạm lỗi gì,

Bị vua truyền chém cổ, lính bắt đi.

Cả người trẻ, cả người già hôm đó

Đều kéo nhau chạy ra xem đầy phố.

Ông già kia lúc ấy đứng bên đường,

Trông thấy chàng sắp chết, động lòng thương,

Liền kêu lớn: "Ôi đức vua vĩ đai!

Vua của ta vừa chết xong. Quay lại!"

Bọn lính nghe, hoảng sợ chạy vào cung

Thấy đức vua còn sống, giận vô cùng.

Trong khi đó thì chàng trai trốn thoát.

Vua cho bắt ông già vào, và quát:

"Ngươi bỗng nhiên bịa chuyện thế làm gì?

Hay thực lòng mong ta chết? Nói đi!"

Ông già sợ, cúi thấp đầu chịu tội:
                           "Tâu bệ hạ, quả là con nói dối,

Nhưng ngài xem, không mang hại chút nào,

Mà một người được cứu sống, may sao".

Vua nghe thế liền lấy làm kinh ngạc,

Tha không giết, cho ông đi nơi khác.

Có nghĩa là chỉ mất một đồng chinh

Mà chàng trai đã cứu được mạng mình.

* * *

Trong một lần đi săn, Bakhram

Bị gãy chân vì con ngựa bất kham:

"Ta phải thay con ngựa này, vì nó

Chắc lần sau sẽ làm ta gãy cổ!"

Muốn xây đập để chắn đứng dòng sông

Thì phải xây khi mực nước đang nông.

Phải giết sói khi nó đang sa bẫy

Để bầy cừu được ngủ yên sau đấy.

Lòng từ bi ở người ác, đừng chờ.

Quỉ Iblis không mộ đạo bao giờ.

Trông thấy rắn bất ngờ, đừng bỏ chạy,

Hãy bình tĩnh đối đầu, tay nắm gậy.

Tôi, Saađi, thích giáo huấn dài dòng,

Nhưng toàn điều sẽ giúp bạn thành công.

Chương Ba:

VỀ TÌNH YÊU, SỰ ĐAM MÊ

VÀ ĐIÊN RỒ TRONG TÌNH YÊU

Người đang yêu, dù buồn đau thương nhớ,

Vẫn hạnh phúc và thấy đời rực rỡ.

Họ coi khinh cả pháp luật, chính quyền.

Trong đói nghèo họ thấy cảnh thần tiên.

Họ uống chén tình yêu trong im lặng,

Dù tình yêu chỉ cho toàn cay đắng.

Họ như nhà rêu phủ, bám đầy gai,

Đẹp bên trong, tuy xấu xí bề ngoài.

Con thiêu thân lao vào đèn để cháy.

Họ cũng lao vào tình yêu cách ấy.

TRUYỆN

Một lần nọ, giữa tiếng đàn vui vẻ,

Có một cô rất xinh và rất trẻ

Múa say mê, rồi không hiểu thế nào,

Vì lửa tình hừng hực bốc lên cao,

Hay có thể vì chạm đèn đâu đấy

Mà một phần chiếc áo dài bị cháy.

Và cô nàng liền tức giận kêu to.

Tôi nhẹ nhàng lên tiếng nói: "Thưa cô,

Bình tĩnh lại. Chỉ tí quần cô cháy.

Tôi thì cháy cả người, cô chẳng thấy."

TRUYỆN

Có một đôi chơi rất thân từ nhỏ

Rồi lớn lên thành vợ chồng, sau đó

Cô vợ vui vì hạnh phúc, anh chồng

Không hiểu sao bỗng ghét vợ vô cùng.

Anh ta chẳng một lần nhìn ngắm vợ,

Luôn quay mặt, luôn bực mình vô cớ.

Vợ thì xinh và rất tốt, thế mà

Lại bị chồng ruồng rẫy, tội cô ta.

Mọi người trách: Sao anh làm như thế?

Ghét thì cho vợ về nhà bố mẹ.

Anh chàng kêu: "Để thoát khỏi cô nàng,

Để được yên, tôi chịu mất nghìn vàng!"

"Tôi thà chịu buồn đau, - cô vợ nói, -

Nhưng thiếu chàng, tôi không sao sống nổi.

Tôi không ham nhiều châu báu, bạc vàng,

Chỉ cốt sao không phải sống xa chàng!"

Thường vẫn thế, bị coi khinh, ruồng rẫy,

Ta lại yêu người ghét mình như vậy.

* * *

Chắc chúng ta đã từng thấy nhiều lần:

Như ánh đèn đom đóm sáng ngoài sân.

Có người hỏi: "Vì sao, xin hỏi thật,

Đêm ngươi sáng mà ban ngày ngươi tắt?"

Vốn thông minh, đom đóm chỉ lắc đầu

Và trả lời rất chính xác như sau:

"Nhưng tôi sáng cả ban ngày nữa đấy,

Tiếc là vì mặt trời, anh chẳng thấy."

TRUYỆN

Một lần nọ có một cô gái trẻ,

Trở về nhà, kêu ca cùng bố mẹ:

"Ôi, chồng con nay lãnh đạm, thờ ơ.

Con không biết phải làm gì bây giờ.

Xung quanh con mọi người đều hạnh phúc,

Chỉ mình con chịu buồn đau, tủi nhục.

Ông chồng nào cũng yêu quí vợ con,

Quyến luyến nhau cả thể xác, tâm hồn.

Thế mà con, bị chồng con ghét bỏ,

Cả đến nhìn cũng không, ôi, thật khổ.

Làm thế nào để lần nữa chồng con

Yêu quí con, cả thể xác, tâm hồn?"

Ông bố nghe, vốn là người thông thái,

Đã mỉm cười, dịu dàng khuyên con gái:

"Nó thờ ơ? Con bảo nó không yêu?

Nhưng nó tốt, đẹp trai và biết điều,

Lại có hoc, giỏi lo toan công việc.

Mất một người như chồng con, bố tiếc.

Về phần con, con yêu nó mức nào?

Thế nhỡ con cũng có lỗi thì sao?

Hãy cố lên, trong tình yêu, con gái,

Quan trọng nhất là có đi, có lại!"

                           * * *

Trong tình yêu, hãy đi đường của mình.

Đừng chú ý những lời gièm xung quanh.

Hãy đi hướng tình yêu đang vẫy gọi,

Vì đi chệch sẽ rơi vào bóng tối.

Chết vì tình là cái chết vẻ vang,

Hơn cô đơn phải chết giữa đống vàng.

Khi anh yêu, tâm hồn anh mọc cánh.

Là hạnh phúc khi vì tình bất hạnh.

Trong tình yêu, chỉ hạnh phúc nếu anh

Biết hiến dâng, tự chối bỏ chính mình.

TRUYỆN

Một tối nọ, chán làm thơ, chán đọc,

Tôi đi ngủ, mà cứ nằm trằn trọc.

Bỗng tôi nghe trong đêm vắng đâu đây

Con Thiêu Thân nói với Nến thế này:

"Ừ tôi cháy vì tôi yêu. Còn em,

Em được yêu, sao khóc hoài trong đêm?"

Cây Nến đáp: "Anh nhìn kia thì thấy,

Từng dòng Sáp, người yêu tôi, đang chảy.

Anh quên ư, xưa Fahtad buồn đau

Vì Shirin ra đi không ngoái đầu!

Anh cháy cánh, anh chết trong nháy mắt,

Không phải chịu buồn lâu, anh sướng thật.

Thế mà tôi phải đứng đây... anh xem,

Để tình yêu thiêu đốt dần trong đêm.

Đốt từ đầu tới chân, cho đến hết,

Và nước mắt cạn dần cho đến chết."

Vâng, vừa khóc, cây nến nhỏ đáng thương

Vừa nói thế. Tôi ngồi dậy khỏi giường.

Một lúc sau, cả căn phòng ngập tối.

Đèn đã tắt, còn cay cay mùi khói.

"Tôi chết đây..." Ai đó nói bên tai.

Tôi ngồi im, chỉ còn biết thở dài.

TRUYỆN

Ở Samar xưa có chàng trai nọ

Bỗng đem lòng yêu một cô Ấn Độ.

Cô này xinh, khuôn mặt nhỏ sáng ngời,

Ánh mắt sắc như những tia mặt trời.

Có thể nghĩ - một kỳ quan tạo hóa.

Bao vẻ đẹp dường như cô lấy cả.

Nên dễ hiểu anh chàng kia suốt ngày

Cứ lặng lẽ lén đi theo cô này.

Cô ta biết, và một hôm nói thẳng:

"Anh điên sao mà bám tôi dai dẳng?

Anh là ai? Một thằng ngốc. Cút mau!

Kẻo nếu không, tôi sẽ sai người hầu

Trói anh lại nộp quan vì tội láo!"

Một ông khách đứng bên nghe, cũng bảo:

"Vâng, anh bạn, người như anh, thôi đi.

Cứ chạy theo cái bóng ảo, ích gì?

Bình tĩnh lại, hãy đi tìm ai đó,

Đỡ mất mạng, mà cũng rồi đỡ khổ!"

Anh kia nghe, khẽ đáp, nén thở dài:

"Làm sao tôi còn có thể yêu ai,

Khi đã trót đem lòng yêu cô ấy,

Dù bị mắng, bị đuổi đi cũng vậy.

Nếu một khi phải chết bởi tay nàng,

Đó là niềm hạnh phúc, tôi sẵn sàng.

Nàng, với tôi, là tình yêu, hy vọng,

Và thiếu nàng, tôi không còn muốn sống."

Một tháng sau, người ta thấy anh này

Tự treo mình thắt cổ chết trên cây:

Cô Ấn Độ lấy chồng, về Ấn Độ.

Anh thì nghèo, không thể sang bên đó.

Câu chuyện này đơn giản, chỉ thế thôi,

Chuyện thường tình, và kết cục, than ôi,

Thêm một người, vì tình yêu, lại chết.

Anh hạnh phúc hay không, tôi chẳng biết.

Bản thân tôi còn đang sống, tuy nhiên,

Trong tình yêu cũng lãnh đủ ưu phiền.

Tôi, Saađi, xin được khuyên các bạn:

Cứ yêu đi, yêu hết mình, đừng nản!

Chương Bốn:

VỀ SỰ KHIÊM NHƯỜNG

Từ mây đen, một giọt nước bình thường

Khẽ rùng mình rơi xuống mặt đại dưong.

"Là giọt nước, ta quá ư bé nhỏ,

Chẳng là gì giữa mênh mông sóng vỗ".

Giọt nước kêu như thế, bỗng bất ngờ

Chui vào miệng một con trai gần bờ

Sau trở thành viên ngọc trai lấp lánh

Trên vương miện một ông vua hùng mạnh.

Vốn cho mình là bé nhỏ, đáng thương,

Giọt nước nay thành nổi tiếng khác thường.

Vâng, khiêm tốn làm con người danh giá,

Như cành cây uốn cong vì trĩu quả.

* * *

Một sáng nọ, theo người xưa kể lại,

Baiazid, một triết gia thông thái

Vừa bước ra từ nhà tắm, bỗng nhiên,

Vô ý thôi, ai đó ở tầng trên

Hắt một rổ tro than đen lẫn rác

Lên đầu ông đã lâm râm tóc bạc.

Ai cũng nghĩ, cũng lo sợ rằng ông

Sẽ tức giận, sẽ quát tháo. Nhưng không,

Ông bình tĩnh sửa chiếc khăn đang đội,

Cũng bình tĩnh, ông vừa cười vừa nói:

"Tâm hồn ta luôn bốc lửa, thì nay,

Đầu dính tro có thể lại càng hay."

Rồi ông quay vào nhà trong, tắm lại,

Thản nhiên đúng như một nhà thông thái.

Thường vẫn thế, những người tốt, thông minh,

Luôn độ lượng khi ai xúc phạm mình,

Và cũng chẳng quan tâm nhiều việc đó.

Vì thông thái, lại hiểu đời, nên họ

Không háo danh như những kẻ tầm thường,

Cao hơn chúng ở sự biết khiêm nhường.

Sự khiêm nhường làm con người hạnh phúc,

Vượt lên trên những mưu mô thế tục.

Họ không muốn, không cần kiếm công danh,

Cũng không cần nổi hơn người xung quanh.

Còn người dốt, kẻ đê hèn, ngược lại,

Cứ nhất thiết muốn mình thành vĩ đại.

TRUYỆN

Lucman da đen, gầy, nhỏ bé,

Nên bị nhầm là một tên nô lệ.

Và rồi ông, một hiền sư tài ba,

Bị lính trói, bắt đem đi xây nhà.

Trong một năm đòn roi ông nếm đủ,

Nhưng đã xây xong ngôi nhà cho chủ.

Còn chủ ông, một ngày nọ vô tình

Nhận ra ông, vội hốt hoảng giật mình

Quì xuống lạy, khóc, van nài tha tội.

Lucman chỉ mỉm cười và nói:

"Cái tham lam, cái tàn ác của ngươi

Và cái nhục của ta, ta nhớ đời.

Nhưng không sao, ta sẽ tha, đừng khóc.

Chính nhờ ngươi ta có thêm bài học:

Ta cũng nuôi một nô lệ trong nhà.

Trước ta từng tàn nhẫn với anh ta.

Nay do biết thế nào là nô lệ,

Ta đối xử với anh ta tử tế."

Ai suốt đời chỉ sung sướng vui chơi,

Sẽ không hiểu cái buồn đau sự đời.

Anh bị vua trách oan, xin hãy nhớ

Để đừng trách người dưới quyền vô cớ.

Chương Năm:

VỀ SỰ CAM CHỊU SỐ PHẬN

Đêm khó ngủ, tôi khêu đèn suy nghĩ,

Rồi cao hứng đọc thành thơ, thành ý.

Có anh chàng nghe thấy, đến khen tôi,

Tuy anh ta về thơ phú rất tồi.

Trong mỗi câu, mỗi lời anh ta nói

Đầy ác ý, đầy ghen tuông, giả dối.

"Chao, Saađi, ý tưởng của Saađi,

Như người xưa, thật cao đẹp, thần kỳ!

Chỉ tiếc ông không viết về trận mạc

Như nhà thơ Firđôsi lỗi lạc".

Anh ta quên rằng xưa nay bao giờ

Tôi cũng yêu hòa bình, yêu thơ.

Trời bắt thế, cái số tôi nó thế,

Nên làm khác, tất nhiên tôi chẳng thể.

Ngay từ bé, tôi dút dát, hiền lành,

Lại ốm yếu nên rất ngại chiếc tranh.

Nhưng nếu cần, để giết thù, như kiếm,

Lưỡi của tôi cũng vô cùng nguy hiểm.

* * *

Ta có thể khôn ngoan hơn người,

Nhưng không thể khôn ngoan hơn trời.

Nếu thượng đế đã đem lòng ghen ghét

Thì không gì cứu được ta thoát chết.

Ai được trời cho sống đến trăm năm,

Thì đừng lo bị chém, cứ yên tâm.

Ta bất lực trước bàn tay số phận.

Hãy đi theo con đường trời định sẵn.

Chương Sáu:

VỀ VIỆC BIẾT HÀI LÒNG VỚI NHỮNG GÌ BÉ NHỎ

TRUYỆN

Có một người yêu thơ tôi, ông ta

Đem tặng tôi chiếc lược quí bằng ngà.

Nhưng một hôm, do bực mình đâu đó,

Chính ông ta đã gọi tôi là chó.

Tôi vội vàng đem lược đến, nói ngay:

"Đây, trả ông chiếc lược khốn kiếp này!"

Tôi nghiêm khắc với bản thân, không thể

Cho phép ai xúc phạm mình như thế.

* * *

Ai tham lam lo làm giàu, người đó

Không tin trời, sẽ bị trời ghét bỏ.

Tốt là ai chăm cuộc sống tinh thần.

Xấu là người chỉ sống để mà ăn.

Mang cái tham trong lòng như đá nặng,

Chim làm sao bay nhanh, cao và thẳng?

Để làm người, điều trước tiên là anh

Phải giết chết chất thú vật trong mình.

Chính vì tham mà chim muông, thú vật

Chui vào bẫy để chờ người đến bắt.

Ai suốt đời luôn yến tiệc no say,

Tâm hồn đói như những người ăn mày.

Sống mà ăn hay ta ăn mà sống?

Bụng căng đầy, trong khi đầu trống rỗng?

Người tham ăn sẽ to béo, nặng nề.

Cái bụng đầy làm đầu óc u mê.

Ở đời này sao chỉ tìm khoái lạc,

Cứ như thể không còn gì hơn, khác.

Tất nhiên ta ai sống chẳng cần ăn,

Nhưng cần hơn là giá trị tinh thần.

TRUYỆN

Có người nọ không hiểu gặp gì oan,

Mà một lần đến gõ cửa nhà quan.

Ông ta lạy như lạy trời, đến nỗi

Anh con trai thấy ngượng ngùng, bèn nói:

"Đức chí tôn ở phía này, sao cha

Phải lạy quan như lạy thánh Alla?"

Chuyện chỉ thế, nhưng qua đây ta thấy

Rằng không phải việc gì, ai cũng lạy.

Một khi anh không tôn trọng chính mình,

Thì làm sao tránh khỏi bị người khinh?

Người bản lĩnh với tâm hồn mạnh mẽ

Sẽ không tự hạ mình làm nô lệ.

Điều thấp hèn anh tránh được hôm nay

Nghĩa là tránh được tai họa sau này.

Giờ hăm hở một vài bông anh nhặt,

Mà không tiếc cả vụ mùa anh mất.

Chương Bảy:

VỀ SỰ TU THÂN

Giờ tôi nói về điều khôn, lẽ sống,

Không phải về ngựa đua hay chó giống.

Kẻ thù anh ở ngay trong người anh,

Đừng uổng công lo tìm kiếm xung quanh.

Ai thắng nổi bản thân mình, người ấy

Hơm cả Sham và Rustam lừng lẫy.

Hãy kìm anh bằng cách biết khiêm nhường.

Hãy luôn luôn để lý trí dẫn đường.

Vì tội lỗi, tính tham, lòng ghen tị

Sẽ suốt đời bám theo anh không nghỉ.

Những điều trên tai ác nếu cùng nhau

Tấn công anh thì anh khó đương đầu.

Khi lý trí có bàn tay vững mạnh,

Mọi cái xấu sẽ tìm đường lẩn tránh.

Như lính canh không ngủ, biết canh phòng,

Thì cuối cùng tên trộm phải về không.

Vua bất lực trước những người có tội,

Thì nước vua, vua không cai trị nổi.

Nhưng mà thôi, tất cả những điều này

Không ít người đã nói tới xưa nay.

Tốt hơn hết, ngồi xếp chân lặng lẽ,

Anh sẽ nhận được lời khen thượng đế.

* * *

Hãy cân nhắc mỗi câu từ, đừng vội.

Đừng lên tiếng khi có người đang nói.

Ai lặng im khi người khác lắm lời

Mới thực sự thông minh hơn mọi người.

Trăm mũi tên bắn ra ngoài vô ích,

Không bằng bắn một mũi tên trúng đích.

Đừng bao giờ đơm đặt hại ngầm ai,

Vì nghe đồn: Tường đá cũng có tai!

Trái tim anh như ngôi nhà, hãy nhớ

Đóng chặt cửa, nếu không cần, chớ mở.

TRUYỆN

Vua Takash trong một lần vui vẻ,

Khi trò chuyện với đám người nô lệ,

Ngài vô tình đã buột miệng nói ra

Một đôi điều bí mật của hoàng gia.

Và sau đó, những điều này bí mật

Đã lan truyền khắp nơi trong nháy mắt.

Vua vô cùng tức giận quát: "Lính đâu,

Đem mấy tên nô lệ ấy chém đầu!"

Nhưng một tên liền khóc to thảm thiết:
                           "Không, xin vua hãy tha cho, đừng giết.

Vì chính vua đã nói lộ ra ngoài

Điều không cần phải thổ lộ với ai.

Một khi vua phá vỡ đê như vậy,

Thì làm sao ngăn không cho nước chảy?"

Người coi kho lo canh trộm đêm ngày.

Bí mật anh, anh đừng lộ ai hay.

Hãy im lặng, vì nói thừa, sau đó

Anh sẽ bị miệng người đời làm khổ.

Vì lời anh, như quỉ nhốt trong chai,

Bắt làm sao khi đã thoát ra ngoài?

TRUYỆN

Vua Azad có một người con trai

Không hiểu sao lắm bệnh, ốm kéo dài.

Một người khuyên phóng thích chim, hy vọng

Chim mang lại điều lành cho người sống.

Azat nghe, sai mở hết các lồng,

Chim từng đàn được thả, vút lên không.

Vua chỉ giữ chim họa mi không thả

Vì chim hót nhiều và hay hơn cả.

Sáng hôm sau con vua khỏi, nhìn ra

Thấy họa mi vẫn bị nhốt trong nhà.

"Thật tội nghiệp, hóa ra vì hay hót

Và hót hay mà chính ngươi bị nhốt!"

* * *

Ý nghĩ anh, để nó chín trong đầu.

Nói ra ngoài thường chẳng tốt gì đâu.

Khi tranh luận phải đưa ra chứng cớ.

Gì không biết, hỏi người ta, đừng sợ.

Không thì xin cứ bắt chước Saađi,

Ngồi lắng nghe người khác, chẳng nói gì.

Đừng nghe lời kẻ dèm pha, giả dối,

Và tất nhiên, phải lánh xa tội lỗi.

Trước khi chê những người xung quanh,

Hãy nghiêm khắc ngẫm lại chính mình.

TRUYỆN

Một ông già kể tôi nghe gần đây

Một câu chuyện rất lý thú thế này.

(Những người già thông minh, hiền khắc khổ.

Tôi sẵn sàng suốt đời nghe chuyện họ).

"Một lần kia, ở Ấn Độ, bỗng nhiên

Tôi đã gặp một thằng mọi da đen.

Hắn cao lớn, da rất đen, xấu xí.

Thật không ngoa khi đem so với quỉ.

Tay hắn ôm một cô gái, và rồi

Cả hai người môi áp chặt vào môi.

Tôi thấy thế, lòng vô cùng tức giận,

Quyết định cứu cô nàng kia khỏi hắn.

Tôi kêu to: "Tên nô lệ đê hèn!"

Rồi vội vàng đánh tên mọi da đen.

Hắn liền chạy, lo thoát thân, tôi nghĩ:

"Ta đã cứu một người từ tay quỉ!"

Nhưng lạ thay, người tôi cứu vừa rồi

Lại bất ngờ túm chặt cánh tay tôi

Và la lớn: "Mày là tên giả dối,

Bán sự thật để mua điều tội lỗi.

Ta đang yêu con người ấy, can gì

Mà mày dùng gậy gộc đánh, xua đi?"

Cô ta khóc, kêu ầm lên, như thể

Tôi, thằng già, giở trò không tử tế.

"Làng nước ôi, bắt lấy hộ. Ông ta

Dám cho tay vào chỗ kín đàn bà!"

Cứ như vậy, cô ta vừa tru tréo

Vừa túm chặt áo quần tôi mà kéo.

Cho tới khi tôi nghĩ: "Đến nước này

Phải bỏ quần mà trốn khỏi nơi đây".

Thế là tôi đành trần truồng tháo chạy.

Quần và áo trong tay cô gái ấy.

Một năm sau, tôi gặp lại cô ta:

Cô đây ư, không còn nhớ tôi à?

Sau lần đó tôi đã thề cương quyết

Không nhúng mũi vào nơi không cần thiết".

Hỡi những người từng trải, tốt, thông minh,

Hãy chăm lo làm việc tốt của mình.

Hãy im lặng. Nếu không im lặng nổi,

Thì hãy nói như Saađi nói.

* * *

Anh gặp ai, dù người tốt hay tồi,

Đừng bao giờ nói xấu, hãy nghe tôi -

Với người ngay, đó là điều tội lỗi,

Còn người gian sẽ thành gian gấp bội.

Một khi anh nói xấu láng giềng mình,

Thì dù đúng, vẫn là điều đáng khinh.

Có một anh nói xấu người đã chết,

Bị ngắt lời bởi một nhà hiền triết:

"Anh im đi, đừng vu cáo người lành.

Đừng bắt tôi phải nghĩ xấu về anh."

Một anh bạn bảo tôi: "Người nói xấu

Còn xấu hơn bọn cướp đường, thảo khấu."

Tôi không hiểu, hỏi vì sao. Anh này

Đáp: "Cướp đường phải cướp đường xưa nay

Vì chúng đói. Còn bọn kia độc ác,

Chỉ ngứa mồm mà vu oan người khác!"

* * *

Hồi còn học ở Nizam, thực tình,

Tôi rất chăm, học đến mức quên mình.

Học ngày đêm, đạt được nhiều tiến bộ.

Tôi còn nhớ, tại cuộc vui nào đó,

Tôi buột mồm: "Anh hàng xóm, than ôi,

Không hiểu sao, đã bắt đầu ghen tôi.

Nghe tôi nói về những điều thông thái,

Anh ta ghen, mặt sưng xì, thật hãi!"

Ông thầy tôi, đúng lúc ấy ngồi bên,

Hỏi: "Làm sao cậu biết người ta ghen,

Khi người ta không nói gì? Sao cậu

Chưa biết chắc đã bắt đầu nói xấu?

Anh ta ghen, trời sẽ phạt anh ta.

Cái thói ấy, cậu hãy nên tránh xa."

* * *

Ở đời này, ba loại người đáng ghét,

Nếu muốn tránh, mọi người cần phải biết.

Đó là vua mà áp bức dân lành,

Vì tham tiền, gây nên họa chiến tranh.

Vua loại đó, tham lam và độc ác,

Sớm hoặc muộn sẽ bị thay vua khác.

Bọn thầy tế là loại xấu thứ hai,

Xấu bên trong mà vờ tốt bên ngoài,

Còn thản nhiên dạy người đời việc đạo.

Phải vạch mặt lũ người này trâng tráo.

Loại thứ ba là trộm cướp, Saađi

Không cần nói cũng biết chúng là gì.

* * *

Anh chồng nghèo có thể sướng như tiên

Nếu cô vợ biết lo, tốt và hiền.

Ai cuộc sống gia đình không lục đục

Và có vợ ít lời là hạnh phúc.

Vợ thông minh, xinh đẹp, lại biết điều

Thì chồng nào ngu ngốc mới không yêu?

Vợ nhân hậu, luôn nói năng lễ phép

Thì vẫn đẹp dù bề ngoài không đẹp.

Ai không may có vợ chẳng ra gì

Thì liệu hồn mà sớm bỏ ra đi.

Thà ngồi tù với hai tay mang xích,

Hơn thấy vợ trong nhà như thù địch.

Ở nhà ai vợ nhăn nhó suốt ngày -

Chẳng bao giờ có hạnh phúc, điều hay.

Vợ anh hư mà anh đành chịu vậy,

Thì anh hãy tô môi son, mặc váy.

Còn một khi ngay cả trước mặt chồng,

Vợ anh cười lơi lả với đàn ông

Và bắt đầu âm mưu điều tội lỗi,

Thì quả tôi không còn gì để nói.

Nhưng Saađi, gặp ai cảnh gia đình

Lắm đau buôn, ngươi cũng hãy làm thinh,

Vì chính ngươi không ít phen khổ sở

Vì tình yêu, và tất nhiên vì vợ.

* * *

Có anh chồng một hôm kêu với bạn:

"Tôi lấy vợ, có gia đình, thật chán.

Phải làm lụng, phải chịu đựng suốt ngày

Như nửa dưới cối xay mì quay tay!"

Một ông già đứng bên nghe, nói khẽ:

"Chỉ có thế thôi ư, anh bạn trẻ?

Làm nửa dưới thật buồn, nhưng anh quên,

Rằng tối đến, anh được làm nửa trên.

Đời là vậy, mà rồi tình cũng vậy,

Sướng và khổ đi kèm nhau, thế đấy.

Anh lấy vợ khổ một tí, chết ai.

Anh tìm đâu hoa hồng không có gai?"

* * *

Một lần kia, đang giữa lúc vui cười,

Tôi nhớ tôi có nhận xét một người

Rằng anh ta có chiếc răng bị gãy.

Một ông già ngồi bên tôi lúc ấy

Đã nhìn tôi nghiêm khắc, nói thế này:

"Anh vừa rồi có nhận xét không hay.

Bao cái đẹp người ta anh chẳng thấy,

Mà đã kịp nhìn ra răng bị gãy".

Khi thấy người vấp ngã giữa đường đi,

Cũng không nên chê trách lắm làm gì

Nếu người ấy, tuy có sai, dại dột,

Nhưng nói chung là thông minh và tốt.

Biết làm sao, không lẽ hái hoa hồng,

Thấy gai nhiều ta lại bỏ? Ồ không.

Người độc ác không thấy công là đẹp,

Mà chỉ thấy chân quá gầy, ngực lép.

Da anh đen cứ lấy phấn mà bôi,

Nhưng gương mờ, gương không sạch đừng soi.

Cứ lặng lẽ tự trách mình, chớ vội

Nhìn người khác để bới tìm tội lỗi.

Tôi ra sao, là người tốt hay tồi,

Chỉ một mình thượng đế biết mà thôi.

Tôi khuyên anh không quan tâm điều đó.

Tự mình tôi gánh chịu điều thua lỗ.

Khi thằng ngu bắt gặp tập thơ này

Và hững hờ lần giở nó trên tay,

Thì tất cả các điều hay, triết lý

Hắn mù tịt, cũng chẳng thèm suy nghĩ,

Hắn chúi đầu tìm bắt lỗi hành văn

Để reo lên đầy thích thú mỗi lần.

Trời sinh ta, những người trần khiêm tốn,

Dở và hay, tốt và tồi lẫn lộn.

Chương Tám: VỀ SỰ BIẾT ƠN

* * *

Nói về lòng biết ơn ư? Thiết nghĩ

Không một ai có đủ từ, đủ ý.

Ơn thượng đế, nơi vũ trụ bao la,

Từ hư vô đã sáng tạo nên ta.

Ngài dìu dắt chúng ta đi từ bé,

Cho đôi mắt, cho tâm hồn, sức khỏe.

Anh sinh ra vốn sạch, vậy làm sao

Đừng sơ ý để bụi bẩn bám vào.

Cuộc đời anh như tấm gương bé nhỏ,

Nhớ lau chùi để gương không bị ố.

Anh, hạt cát giữa sa mạc cuộc đời.

Nhờ thượng để anh mới trở thành người.

Anh khổ luyện, thành thông minh, danh giá.

Anh tưởng đấy là do công anh cả?

Không, chúa trời trong mỗi bước ta đi.

Vâng, cả anh, và cả tôi, Saađi.

TRUYỆN

Một hoàng tử trong cuộc đua lần nọ

Vì ngã ngựa, không may thành sái cổ.

Ngã làm sao đến không thể ngoái đầu.

Cổ cứng đờ, xương và thịt đều đau.

Các thầy thuốc đành bó tay, phải đợi

Đến Hy Lạp mời một thầy thuốc tới.

Ông thầy này liền đắp thuốc, nắn xương,

Chẳng bao lâu hoàng tử lại bình thường.

Nhưng hoàng tử, chẳng bao lâu sau đó

Quên người mới giúp mình thôi sái cổ.

Ông định xin hoàng tử một điều gì,

Nhưng phớt lờ, hoàng tử đã quay đi.

Ông xấu hổ, đành cúi đầu bối rối.

Trước khi bỏ đi xa, ông tự hỏi:

"Không được ta cứu chữa, hỏi bây giờ

Hắn dễ dàng dám quay mặt giả làm ngơ?"

Rồi ông gửi cho người vô ân đó

Một gói thuốc, gọi "thuốc tiên, đại bổ".

Hoàng tử tin, uống hết, bỗng bất ngờ

Xương lại đau, và cổ lại cứng đờ.

Hắn sợ hãi, vội tìm ông chữa chạy,

Nhưng tìm mãi mà không sao tìm thấy.

Chương Chín:

VỀ SỰ HỐI LỖI VÀ CON ĐƯỜNG CHÍNH ĐẠI

                                  

* * *

Anh đã sống bảy mươi năm rồi nhỉ?

Cuộc đời anh, phải chăng anh để phí?

Bảy mươi năm anh cóp nhặt từng đồng,

Sao bây giờ vẫn túi rỗng, tay không?

Người như anh, ngày Cuối cùng Phán xét,

Sẽ gay đấy, vì chết chưa là hết.

Ai cho nhiều sẽ nhận nhiều sau này.

Ai keo kiệt rồi cuối cùng trắng tay.

Giờ anh mất chỉ năm đồng xu nhỏ,

Mà thấy tiếc, ngủ không ngon, đau khổ.

Anh đã sống bảy mươi năm - khá nhiều!

Nhưng những ngày còn lại được bao nhiêu?

Đừng để phí cuộc đời anh, chắc chắn

Không còn nhiều thời gian mà hối hận.

TRUYỆN

Khi còn trẻ, cứ hàng ngày sáng dậy,

Hẹn hò nhau, chúng tôi vui đâu đấy.

Chiều chúng tôi nghịch ngợm đủ các trò,

Hát rồi cười, rồi ăn uống vô lo.

Trong khi đó, một người đầu bạc trắng

Ngồi cạnh cửa nhà bên, buồn, im lặng.

Trong chúng tôi, một người nói: "Thế nào,

Ông suốt đời định buồn thế hay sao?

Thôi, đứng dậy, hãy quên đi buồn bực,

Hãy nhập bọn chúng tôi, vui thả sức".

Ông già nghe, liền nghiêm nghị chau mày:,

Một lúc sau đã đáp lại thế này:

Hãy nhìn kia, gió xuân đang thổi nhẹ,

Làm chồi non đung đưa, đùa vui vẻ.

Nhưng tiếc thay, cùng một lúc, lá vàng

Rụng trong vườn, nằm dưới đất ngổn ngang.

Ta cũng vậy, nay yếu già sắp chết,

Nhưng có thời trẻ trung, không biết mệt.

Làm sao ta khi tóc bạc thế này

Có thể cùng đám trẻ uống và say?

Lá đã rụng trong vườn ta lạnh lẽo.

Đã đến lúc hoa vườn ta phải héo.

Giờ, than ôi, chỉ cái gậy người già

Là ít nhiều còn chống đỡ đời ta.

Trẻ ăn chơi may còn tha thứ nổi.

Chứ người già ăn chơi là tội lỗi.

* * *

Ta, trần tuc, không người nào sống mãi.

Cả người ác, người công tâm, nhân ái.

Thật đau buồn khi nghĩ: chẳng bao lâu

Ta cũng chết, xác nằm dưới đất sâu.

Tôi còn nhớ một lần đang đào hố

Thì chợt nghe có tiếng ai nói nhỏ:

"Xin anh bạn hãy làm ơn nhẹ tay,

Vì xác tôi đang chôn ở nơi này".

TRUYỆN

Có hai người vốn xích mích từ lâu,

Lớn đến mức đang định ngầm giết nhau,

Thì thần chết bắt một người phải chết,

Làm người kia, tất nhiên, mừng khôn xiết.

Mấy năm sau, một tối nọ, anh ta

Lén thăm mồ đối thủ mé rừng xa.

Anh ta bước vào mồ, chưa hết giận:

"Trời có mắt, thế là ta thoát hắn!

Để ta xem bây giờ ai hơn ai?"

Rồi anh ta hăm hở cậy quan tài.

Nhưng đối thủ mà anh ta nhìn thấy

Nay chỉ còn là nắm xương mục gẫy.

Con người to, mới khỏe mạnh ngày nào

Giờ làm mồi cho giun dế, buồn sao.

Răng bị gãy, miệng há to đầy đất,

Và dòi bọ bám quanh hai hố mắt.

Anh chàng kia thấy vậy, ngẫm sự đời,

Bỗng thấy buồn, thậm chí nước mắt rơi.

Rồi sai dựng cho kẻ thù ngôi mộ

Với dòng chữ anh ta đề trên đó:

"Kẻ thù chết, xin chớ vội mừng ngay,

Vì chính anh cũng sẽ chết thế này".

Một hiền triết đang sống gần, nghe thế

Liền quì lạy mà rằng: "Thưa thượng đế,

Với người ấy, ân người thật bao la,

Vì kẻ thù cũng thương xót anh ta"/

Chương Mười:

LỜI CẦU NGUYỆN,

VÀ CŨNG LÀ ĐOẠN KẾT CUỐN SÁCH NÀY

Ôi thượng đế, không xin ngài xá tội,

Con chỉ xin được ngài cho cải hối.

Lỗi lầm con quá lớn, chẳng bao giờ

Mong được ngài tha thứ hoặc làm ngơ.

Người già yếu khi ngã nằm đâu đấy,

Không có người nâng lên, không thể dậy.

Cũng như con, rất già yếu lúc này,

Con cần ngài giúp đỡ, hãy chìa tay.

Con không muốn chức quyền, con mềm yếu,

Con chỉ mong được ngài tha, được hiểu.

Mặc những người không biết, cứ khen con,

Dù trong con nhiều cái xấu đang còn.

Không một ai trên đời này có thể

Che dấu nổi đôi mắt thần thượng đế.

Con thành công khi được hưởng ân ngài.

Nếu bất ngờ ngài bỏ, biết theo ai?

Đây, cuốn sách về quãng đời con sống,

Chắc không ít các điều sai, hư hỏng,

Và tất nhiên, nếu ngài chẳng đỡ đầu,

Thì sách này con phải bỏ từ lâu.