TRUYỆN THƠ CỔ TÍCH VIỆT NAM - PHẦN BỐN

TRUYỆN TÚ UYÊN, GIÁNG KIỀU

1

Xưa, vào thời Hồng Đức,

Có anh học trò nghèo,

Bố và mẹ chết sớm,

Nên vất vả đủ điều.       

Tỉnh xa về trọ học

Ở Bích Câu, Thăng Long,

Chàng thông minh, hay chữ,

Nhưng thi cử long đong.

Chưa một lần thi đậu,

Ở lâu, mọi người quen,

Gọi chàng là anh Tú,

Có người gọi Tú Uyên.

Một ngày nọ, anh Tú

Đi xem hội Vô Gia.

Nhiều thiện nam tín nữ

Cũng đổ về ngắm hoa.

Đi nhiều nên chân mỏi,

Chàng ngồi dưới gốc bàng.

Bỗng nhiên một chiếc lá

Rơi ngay trước mặt chàng.

Nhặt lên, thấy chiếc lá

Chép một bài thơ đùa.

Chắc của người nào đấy

Cũng đang ở trong chùa.

Chàng nhìn quanh, bất chợt             

Thấy đôi mắt thật xinh

Của một cô gái trẻ

Đang chăm chú nhìn mình.  

Chàng lại gần, bắt chuyện.

Nàng vui vẻ chuyện trò.

Rồi hai người đi dạo,

Nhưng đến một chiếc hồ

Bỗng nhiên nàng biến mất.

Chàng đứng lặng, ngẩn ngơ,

Tối mới về nhà trọ,

Bâng khuâng và thẫn thờ.

Từ đấy chàng mơ tưởng,

Nhớ người đẹp hôm nào,

Rồi đến đền Bạch Mã

Xin một quẻ xem sao.

Nửa đêm, thần báo mộng,

Bảo mai đến cầu Đông,

Ắt sẽ được như ý.

Chàng khấp khởi trong lòng.

Ở đấy chàng chỉ thấy

Một ông lão bán tranh,

Loại Đông Hồ mộc bản,

Treo rất nhiều xung quanh.

Thấy chàng đứng thơ thẩn,

Người bán tranh mời chàng

Mua một bức Tố Nữ.

Chàng nhìn, chợt ngỡ ngàng

Thấy nàng Tố Nữ ấy

Giống người chàng nhớ thương.

Chàng mua bức tranh đó,

Treo ngay ở đầu giường.       

Hàng ngày chàng ngắm nó,

Ngắm người đẹp trong tranh.

Không chịu rời một bước,

Bỏ bê chuyện học hành.

Đến bữa ăn, chàng đặt

Hai chiếc bát, ân cần

Như với người có thật,

Mời nàng xuống cùng ăn.

Chàng ngạc nhiên rất đỗi

Khi thấy người trong tranh

Bỗng nhiên má ửng đỏ

Mắt âu yếm nhìn mình.

Chàng Tú một ngày nọ

Đi học về, bất ngờ

Thấy nhà cửa sạch sẽ,

Bữa cơm ngon đang chờ.

Mấy hôm sau cũng thế.

Vì tò mò, một ngày

Chàng nấp, rình để biết

Ai đã làm điều này.

Chàng ngạc nhiên khi thấy

Tố Nữ từ trong tranh

Bước xuống rồi dọn dẹp,

Nấu nướng trong nhà mình.

Chàng vội vàng chạy tới,

Xé bức tranh, và rồi

Nói: “Mời nàng ở lại

Trong nhà này với tôi.”

Nàng trách chàng nóng vội,

Nhưng rồi cũng gật đầu.

Người đẹp và anh Tú

Từ đấy sống cùng nhau.

Nàng vốn là tiên nữ,

Giáng Kiều là tên nàng.

Do tiền duyên định sẵn

Nên xuống đây với chàng.

Giáng Kiều rút trâm ngọc,

Hóa phép biến ngôi nhà

Thành cung điện lộng lẫy,

Đèn và nến sáng lòa.

Hai người làm lễ cưới.

Tiên đến dự rất đông.

Ăn uống và múa hát

Cho tới rạng hừng đông.

2

Kể từ ngày chàng Tú

Có vợ đẹp mê hồn,

Chàng quên hết sách vở,

Thích uống rượu, ăn ngon.

Giáng Kiều khuyên can mãi

Nhưng chàng vẫn không nghe,

Suốt ngày ăn rồi uống,

Uống say lại nói nhè.

Có hôm uống say quá,

Chàng mắng cả Giáng Kiều.

Miệng sùi bọt, lảm nhảm,

Chân nam đá chân chiêu.

Giáng Kiều giận, không nói,

Dìu chồng vào nghỉ ngơi,

Rồi nàng đành gạt lệ

Lặng lẽ bay lên trời.

Còn Tú Uyên, tỉnh dậy,

Không thấy Giáng Kiều đâu.

Chợt hiểu hết sự việc,   

Chàng khóc, tay ôm đầu.

SỰ TÍCH CHIM TU HÚ

1

Xưa, có một người nọ,

Tính ngay thẳng, hiền lành,

Nhưng phải cái nóng nảy,

Làm người ta bực mình.

Cũng chỉ vì nóng nảy

Mà mọi người, mọi nơi

Gọi ông là Bất Nhẫn -

Không kiên nhẫn ở đời.

Để chữa cái thói ấy      

Và để thành người thiền,   

Bất Nhẫn bèn quyết định

Đi tu ở chùa bên.

Cùng lúc ấy còn có

Một người nữa đi tu,

Tức là ông Năng Nhẫn -

Kiên nhẫn và cần cù.

Hai người cùng xuống tóc,

Cùng lên chùa một ngày,

Cùng chuyên tâm tu luyện,

Thế mà rồi sau này

Chỉ mình ông Năng Nhẫn

Được Đức Phật trải lòng

Cho độ thành chính quả.

Còn Bất Nhẫn thì không.

Ông quỳ trước tượng Phật,

Hỏi nguyên cớ vì sao,

Và để tu đắc đạo,

Ông phải làm thế nào?

Ngài nói: “Tâm con sạch,

Nhưng tính tình chưa nhuần.

Phải kiên nhẫn hơn nữa,

Rồi con sẽ ngộ dần.”

Bất Nhẫn nghe lời Phật,

Ngồi thiền dưới bóng cây,

Theo lối thiền trường định,

Hết ngày lại đến ngày.

Ông ngồi yên bất động,

Mặc kiến cắn rất đau,

Mưa gió hắt vào mặt,

Chim chóc ỉa trên đầu.

Ông chú tâm niệm Phật,

Thời gian cứ trôi qua.

Một năm, hai năm hết,

Rồi sang năm thứ ba.

Và rồi cả năm ấy,

Năm cuối cùng định thiền,

Cũng dần dần sắp hết.

Một ngày nọ, bỗng nhiên

Có một đôi chim én

Đến làm tổ trên đầu,

Rồi đẻ trứng, trứng nở,

Rồi suốt ngày cãi nhau.         

Bất Nhẫn vẫn bình thản

Như không gì xẩy ra.

Ý nghĩ hướng đến Phật,

Tâm và thức yên hòa.

Một lần, trời sắp tối,

Chim mẹ ăn hoa sen,

Mải ăn, cánh sen khép,

Kẹt, không thể bay lên.

Đến sáng, hoa nở lại,

Nó thoát, bay trở về.

Chim chồng ghen, chửi mắng.

Ngủ qua đêm, thật ghê!

Mặc chim vợ thề thốt,

Kêu khóc oan lắm thay,

Con chim chồng không chịu,

Cứ ầm ĩ suốt ngày.

Rồi chim vợ nổi cáu,

Rồi bắt đầu đánh nhau,

Không con nào chịu nhún,

Thật đinh tai, nhức đầu.

Cuối cùng, không chịu nổi,

Nhẫn Nhục giật tổ chim

Rồi ném mạnh xuống đất:

“Chúng mày im, im, im!”

Thế là công tu luyện

Trong suốt ba năm ròng

Coi như vứt xuống giếng,

Không lại vẫn hoàn không.

2       

Bất Nhẫn không nản chí.

Trước Đức Phật anh linh,

Lần nữa hứa khắc phục

Cái bất nhẫn của mình.

Lần này ông tự nguyện

Làm lái đò không công

Chở đúng một nghìn khách

Muốn nhờ đưa sang sông.

Trong hai năm liên tục

Ông chở đò giúp người

Ngày mưa cũng như nắng,

Không kêu ca một lời.

Cuối cùng, một sáng nọ,

Sau một đêm mưa rào,

Từ thượng nguồn chảy xuống,

Nước xiết và dâng cao.

Có một phu nhân trẻ,

Đôi má đánh phấn hồng,

Cùng đứa con còn nhỏ,

Lúc ấy muốn sang sông.

Vừa xuống thuyền, cô ả

Đã quát mắng bắt đi.

Chắc là vợ quan huyện,

Chẳng coi ai ra gì.

Bất Nhẫn nghe, không đáp,

Chỉ lặng lẽ chèo đò.

Thuyền vừa mới cập bến,

Cô ả lại kêu to:

“Anh cho đò quay lại.

Gói hành lý tôi quên

Còn trên bờ bên ấy.

Quay thuyền đi, nhanh lên.”

Lúc ấy nước đang xiết,

Gió lại nổi rất to,

Mất hai giờ qua lại.

Ông lẳng lặng quay đò.

Khi nhận gói hành lý,

Người đàn bà lại kêu:

“Anh quay đò lần nữa.

Vẫn sót đôi giày thêu.”

Bất Nhẫn không chịu nổi,

Liền văng tục tức thì:

“Tao không là thằng ở,

Mẹ con mày cút đi!”

Thực chất cô ả ấy

Chính là Phật Quan Âm,

Đến để thử Bất Nhẫn

Về cái nhẫn, cái tâm.

Ngài nói: “Ngươi vẫn vậy.

Tu thế thì còn lâu,

Họa chăng là tu hú.”

Ông xấu hổ, cúi đầu.

Bất Nhẫn sau khi chết

Thành loài chim ít bay,

Có tên là Tu Hú,

Trốn trong bụi suốt ngày.

SỰ TÍCH ĐỀN BẠCH MÃ

Hà Nội có tứ trấn,

Tức là bốn ngôi đền:

Đền Quan Thánh phía Bắc.

Phía Nam - Đền Kim Liên.

Phía Tây - Đền Voi Phục,

Đền Bạch Mã phía Đông.

Cả bốn ngôi đền ấy

Trấn giữ thành Thăng Long.  

Đại Nam Nhất Thống Chí,

Chép ở quyển mười ba

Rằng Cao Biền thời ấy

Cho đắp thành Đại La.

Cao Biền Tiết độ sứ

Do nhà Đường cử sang,

Rất giỏi về pháp thuật,

Tính khí cũng ngang tàng.

Một hôm ông đi dạo

Ra tận ngoài Cửa Đông,

Bỗng thấy trong mây bụi

Có bóng ai cưỡi rồng.

Người ấy cưỡi rồng đỏ,

Thẻ bài vàng cầm tay,

Mặc áo quần sặc sỡ,

Luôn ẩn hiện trong mây.   

Tiết độ sứ cả sợ,

Định yểm bùa đề phòng.

Đêm ấy, khi gần sáng,

Thần báo mộng với ông:

“Tên ta là Long Đỗ,

Biết ông xây thành này,

Nên đến cốt hội ngộ.

Vậy bùa yểm gì đây?”

Cao Biền lấy làm lạ,

Bèn lấy vàng và đồng

Chôn xuống để trấn yểm.

Chẳng dè, đêm mưa giông,

Sáng dậy thì chợt thấy

Tất cả đồng và vàng

Đã biến thành tro bụi,

Nên ông liền vội vàng

Cho xây ngay chỗ ấy

Một đền thờ rất to

Để thờ thần Long Đỗ,

Người biến vàng thành tro.

Đại Nam Nhất Thống Chí

Nói đền được xây xong

Năm tám trăm sáu sáu

Thờ Long Đỗ - Rốn Rồng.

Khi vua Lý Thái Tổ

Dời đô về Đại La,

Ngài cho xây thành lũy,

Thế mà như có ma,

Cứ xây xong lại đổ,

Chẳng ai hiểu thế nào.

Vua đến chùa Long Đỗ

Lập đàn cầu xem sao.

Cầu vừa xong, lập tức

Sấm nổ, chớp chói lòa,

Rồi một con ngựa trắng

Từ trong chùa đi ra.

Nó thong thả dạo bước,

Đi một vòng quanh thành,

Để lại trên đất ướt

Những dấu chân của mình.

Vua bèn sai binh lính

Cứ theo đó mà xây.

Quả nhiên không đổ nữa.

Thật linh thiêng điều này.

Chùa đổi tên từ đấy

Thành Bạch Mã Linh Từ,

Tức đền thiêng ngựa trắng,

Phố Hàng Buồm bây giờ.

Vua còn phong Long Đỗ,

Tức là thần Rốn Rồng,

Giúp xây thành vững chắc,

Thành thành hoàng Thăng Long.

Dù nằm chỗ đông đúc

Và hỏa hoạn thường xuyên,

Nhờ linh thiêng, Bạch Mã

Bao đời vẫn còn nguyên.

Vào tháng Hai âm lịch,

Ngày mười hai, mười ba,

Đền luôn mở lễ hội,

Thu hút khách gần xa.

GÁI NGOAN DẠY CHỒNG

1

Xưa, có ông giàu nọ,

Vợ chết sớm, mà ông

Chỉ có một quý tử,

Thích cờ bạc, lông bông.

Ông nghĩ khi ông chết,

Thằng con cờ bạc này,

Loại “phá gia chi tử”,

Chẳng mấy mà trắng tay.

Nên ông lo tìm trước

Người vợ cho con trai,

Loại khôn ngoan, giúp hắn

Giữ một phần gia tài.

Ông tìm kiếm lâu lắm,

Cuối cùng được một người

Vừa thương chồng, hiền thảo,

Lại khôn ngoan, hiểu đời.

Mặc cho bố và vợ

Khuyên can rất nhiều lần,

Anh con ham cờ bạc,

Nên của cải vơi dần.

Ông bố đành bất lực,

Lúc chết bảo con dâu:

“Bố cho con hũ bạc

Chôn ở bên gốc cau.

Thằng chồng con hư đốn,

Coi như đồ vứt đi.

Nay con ở với nó

Hay con về thì tùy.”

Anh con khi bố chết

Càng thả sức bê tha,

Đánh bạc rồi uống rượu,

Rồi đuổi vợ khỏi nhà.

Quả như ông dự đoán,

Bố chết chưa đầy năm,

Nhà cửa và ruộng đất

Đều biến đâu mất tăm.

Khi tiền hết, bạn hết,

Mà phải ăn hàng ngày,

Chẳng biết làm gì khác,

Anh chàng đi ăn mày.

2

Lại nói cô vợ trẻ,

Bị đuổi, nén đau buồn,

Với hũ bạc sẵn có,

Cô mở cửa hàng buôn.

Nhờ làm ăn chăm chỉ,

Buôn có lãi, có lời,

Chẳng bao lâu sau đó

Cô giàu có hơn người.

Dù bị đối xử bạc

Nhưng cô vẫn thương chồng,

Cho người tìm, không thấy,

Vẫn ngày ngày chờ mong.

Một ngày nọ, bất chợt

Có một gã ăn mày,

Tóc rối xù, rách rưới,

Đứng trước nhà, chìa tay.

Cô nhìn kỹ thì thấy

Đó chính là người chồng

Cô vẫn hằng mong đợi,

Nhưng vẫn vờ như không.

Anh chàng kia ngược lại,

Không nhận ra vợ mình

Một bà chủ giàu có,

Nghiêm nghị và rất xinh.

Anh chàng rất sung sướng

Khi bất ngờ được bà

Đề nghị làm người ở

Giúp việc vặt trong nhà.

Suốt một năm sau đó

Anh làm việc chuyên cần,

Ăn chung với đầy tớ,

Ngủ cùng bọn gia nhân.

Một hôm, nhân ngày Tết, 

Bà chủ thưởng mỗi người

Năm mươi quan tiền mới,

Để đánh bạc cho vui.

Mọi người đi chơi bạc.

Anh chàng này ở nhà

Làm phần việc của họ.

Hỏi thì đáp: “Thưa bà,

Trước tôi vốn giàu có,

Nhưng vì ham trò này

Mà mất nhà, mất vợ

Rồi thành thằng ăn mày.

Tôi đã thề tu chí,

Lánh xa trò đỏ đen.

Phải lao động vất vả

Để biết giá đồng tiền.”

Sau đó anh chàng kể

Câu chuyện buồn của mình,

Cả chuyện đuổi người vợ

Chung thủy và rất xinh.

Bất ngờ bà chủ hỏi:

“Anh còn yêu vợ không?”

“Dạ có, còn yêu lắm,

Nhưng xấu hổ trong lòng.”

3

Thấy hắn đã thành thật

Biết lỗi lầm của mình,

Bà chủ mới òa khóc,

Kể rõ hết sự tình.

Rồi bà đem tiền bạc

Chuộc ruộng đất nhà chồng.

Số tiền thừa còn lại

Cúng hết vào việc công.

Từ đấy họ chung sống

Hạnh phúc đến tận già.

Có điều anh chồng ấy

Cứ tranh làm việc nhà.

SỰ TÍCH CON DÃ TRÀNG

1

Xưa, có một người nọ,

Tên họ là Dã Tràng.

Một hôm ông chợt thấy

Có đôi rắn hổ mang.

Con rắn vợ lột xác,

Con chồng đi kiếm ăn.

Một lúc sau quay lại

Miệng ngậm con thằn lằn.

Nó mớm cho con vợ

Rồi vội vàng bò đi.

Con kia vừa lột xác,

Yếu, không thể làm gì.

Nửa tháng sau, đến lượt

Con rắn đực thay da.

Rắn cái đi đâu đấy,

Lát sau quay về nhà.

Nhưng, tiếc thay, rắn cái,

Thay vì mang thức ăn,

Nó dẫn một con đực     

Lớn gần bằng con trăn.

Đến cửa hang, đôi rắn

Cứ quấn chặt lấy nhau,

Mặc rắn chồng đang đói,

Vừa lột da, đang đau.

Cuối cùng cũng kết thúc,

Con rắn đực hổ mang

Thở phì phì, giận dữ

Chuẩn bị bò vào hang.

Dã Tràng nhìn thấy thế

Biết nó định làm gì.

Ông giận con rắn cái

Phản chồng lúc gian nguy.

Ông đánh con rắn đực

Bằng chiếc sào hái cau,

Không ngờ trúng con cái,

Làm nó chết, dập đầu.      

Rồi bực mình, chán nản,

Ông bỏ đi vào nhà,

Quên chuyện cái hang rắn

Cùng “mối tình tay ba”.        

Một hôm, nằm cạnh vợ,

Không ngủ được, Dã Tràng

Bèn kể lại câu chuyện

Ba con rắn hổ mang.

Kể vừa xong, bất chợt,

Họ ngước nhìn lên trần,

Thấy một con rắn lớn

Tụt xuống, bò lại gần.

Nó nói: “Tôi phục sẵn,

Định giết ông đêm nay

Để báo thù cho vợ,

Không ngờ chuyện thế này.

Hóa ra ông, ngược lại,

Với tôi là ân nhân.

Tôi xin biếu viên ngọc,

Sẽ có lúc ông cần.

Nó giúp ông hiểu được

Tiếng nói của muôn loài.

Hãy giữ nó cẩn thận,

Đừng hé lộ cho ai.”

Hôm sau, bầy quạ nói

Trong rừng có con dê

Bị hổ vồ, đến đấy

Lấy thịt mà mang về.

Nhưng ông chỉ lấy thịt,

Chừa chúng tôi bộ lòng.”

Dã Tràng đến lấy thịt.

Thịt còn thừa, và ông

Bảo người làng đến lấy.

Họ lấy cả bộ lòng,

Nên lũ quạ tức giận,

Đậu trước nhà, chửi ông.

Suốt ngày chúng cứ chửi,

Không kiêng nể chút gì.

Ông lấy cung ra bắn,

Cốt để chúng bay đi.

Bầy quạ thì lại nghĩ

Ông lấy oán báo ân,

Nên giữ mũi tên ấy

Để báo thù khi cần.

Chẳng bao lâu chúng thấy

Một xác chết trên sông.

Chúng cắm lên xác chết

Mũi tên ghi tên ông.

Lập tức ông bị bắt

Rồi bị giải lên quan,

Bị tống giam vào ngục,

Mặc cho ông kêu oan.

Một hôm, nghe chim sẻ

Nói vua nước Trung Hoa

Cho quân đến biên giới

Sắp sửa đánh nước ta,

Đáng lẽ chúng đã đánh,

Nhưng còn chờ viện binh,

Dã Tràng báo tin ấy,

Nhờ nói với triều đình.

Vua cho quân do thám,

Thấy quả đúng tin này,

Liền sai người đến ngục,

Thưởng và thả ông ngay.

2

Sau khi ra khỏi ngục,

Ông vội vã về nhà.

Trời vừa chạng vạng tối,

Thì đến đất Hồng Hoa.

Ông tìm đến người bạn

Có tên là Trần Anh.

Hai người vui gặp lại,

Nhắc chuyện xưa học hành.

Vợ chồng người bạn ấy

Thấy khách quý đến chơi

Định làm thịt con ngỗng,

Ngỗng lại hiểu tiếng người,

Nên ngoài sân đôi ngỗng,

Ngỗng vợ và ngỗng chồng,

Cứ giành nhau được chết.

Dã Tràng nghe, mủi lòng.

Ông bảo vợ chồng bạn

Đừng giết ngỗng làm gì,

Và rằng nếu cứ giết,

Ông sẽ bỏ ra đi.

Thế là ngỗng thoát chết.

Sáng hôm sau ra về,

Dã Tràng nhìn, đã thấy

Đàn ngỗng chờ ngoài đê.

Chúng tạ ơn cứu mạng,

Còn tặng viên ngọc hồng,

Viên ngọc có phép lạ,

Từ nay sẽ giúp ông

Đi lại trên mặt nước

Như đi giữa mặt đường.

Đem khuấy ở sông, suối,

Rung động tới đại dương.

Đến một con sông nọ,

Ông bước xuống, và rồi

Đi như trên mặt đất,

Không chìm, cũng không trôi.

Để thử, ông lấy ngọc

Khuấy dưới nước xem sao.

Biển, đại dương lập tức

Rung động, sóng dâng trào.

Dưới thủy cung lúc ấy

Có yến tiệc linh đình.

Long vương lấy làm lạ,

Cho dò la tình hình.

Quân của ngài vội vã

Rẽ nước ngoi lên sông,

Thấy Dã Tràng cầm ngọc

Đang khuấy mạnh giữa dòng.

Mà mỗi lần ông khuấy,

Sông dậy sóng, lung lay.

Họ sợ quá, sụp lạy,

Xin ông tạm dừng tay.  

Dã Tràng còn được họ

Mời xuống thăm thủy cung.

Long Vương ra tận cửa,

Đón, thân mật vô cùng.

Ông thật thà kể lại

Chuyện ngỗng cho ngọc hồng,

Chuyện đi trên mặt nước

Và thử khuấy dòng sông.

Long Vương nghe, chỉ sợ

Ông mà khuấy nhiều hơn,

Thì thủy cung sụp đổ,

Mạng ngài cũng không còn,

Bèn tặng nhiều vàng bạc

Để lấy lòng Dã Tràng,

Còn đề nghị kết nghĩa

Làm anh em, họ hàng.

3

Sau một thời gian vắng,

Dã Tràng trở về nhà,

Giàu có và đáng kính,

Nổi tiếng khắp gần xa.

Hai viên ngọc quý ấy

Ông luôn giữ trong người

Đựng trong chiếc túi vải,

Một phút cũng không rời.

Thế mà một ngày nọ,

Đi ăn cỗ làng bên,

Tới nơi ông sực nhớ

Chiếc túi bị bỏ quên.

Mặc mọi người cố giữ,

Ông liền bỏ về nhà,

Cố tìm túi đựng ngọc,

Nhưng tìm mãi không ra.

Cuối cùng ông nhìn thấy

Bức thư của vợ ông,

Nói bà lấy chiếc túi,

Đừng tìm nữa mất công,

Rằng Long Vương đã hứa,

Nếu có ngọc cho ngài,

Ngài sẽ lấy làm vợ,

Sẽ được ngồi chung ngai.

Đọc xong bức thư ấy,

Dã Tràng đau nhói lòng,

Không ngờ vợ bội bạc

Và Long Vương lừa ông.

Nhưng là người nghị lực,

Ông quyết định cuối cùng

Phải lấy lại ngọc quí,

Tự mình xuống thủy cung.

Không còn ngọc rẽ nước,

Vậy thì ông làm đường

Bằng cách xe cát đổ,

Đổ dần xuống đại dương.

Mặc những lời ngăn cản,

Lời cười giễu chua cay.

Dã Tràng cứ xe cát,

Cứ lấp biển hàng ngày.

Có thể đấy là việc

Chẳng “nên công cán gì”,

Nhưng đó là khát vọng,

Hơn bất lực, ngồi ỳ.

Cuối cùng ông đã chết,

Biến thành con dã tràng.

Nhưng chết chưa phải hết,

Sóng biển vẫn mênh mang.

Và hàng ngày, vẫn thế,

Như vẫn thế bao đời,

Dã tràng vẫn xe cát,

Dưới nắng gắt mặt trời.

SỰ TÍCH CON THẠCH SÙNG

1

Xưa, vợ chồng anh nọ

Có tên là Thạch Sùng,

Vừa nghèo vừa hà tiện,

Đến mức gọi điên khùng.

Họ sống trong hang đá

Để đỡ tiền làm nhà.

Cô vợ đi mót lúa,

Mót từng củ khoai hà.

Thằng chồng thì đốn mạt,

Giả què để ăn mày.

Tối hết cân lại đếm

Cái kiếm được trong ngày.    

Chúng mặc toàn giẻ rách,

Ăn toàn củ với rau,

Luôn bóp mồm bóp miệng,

Để ki cóp làm giàu.

Kiểu tích mây thành bão,

Chúng có khá nhiều tiền,

Dù luôn mồm rên rỉ,

Giả nghèo và giả hèn.

Một hôm có thầy bói

Mơ thấy hai con trâu

Húc nhau dưới hồ nước

Đến sứt trán, vêu đầu.

Rồi hai con trâu ấy

Nối đuôi bay lên trời.

“Đó là điềm rất xấu, -

Lão nói với mọi người. -

Sắp tới trời mưa lớn,

Nước ngập hết ruộng đồng,

Dân tình sẽ chết đói,

Vậy biết mà đề phòng.”

Tin vào lời thầy bói,

Thạch Sùng liền vội vàng

Đem tiền mua lương thực

Về chất đầy trong hang.

Và rồi trời mưa thật,

Nước ngập lụt nhiều ngày,

Lúa, hoa màu chết hết,

Ai cũng thành ăn mày.

Thạch Sùng chờ lúc ấy

Đem thóc bán cho người.

Tất nhiên giá cắt cổ,

Mua một, hắn bán mười.

Thành ra sau vụ ấy

Hắn trở thành rất giàu,

Giàu hơn cả quan huyện,

Thậm chí hơn quan châu.

Rồi hắn đốt áo rách,

Thôi không ở trong hang,

Mà xây lâu đài lớn,

Ăn diện như ông hoàng.

Bao nhiêu năm khổ sở,

Chuyên hầu hạ người ta,

Giờ ăn sung mặc sướng,

Người ở đứng đầy nhà.

Hơn thế, hắn tàn nhẫn

Đuổi cô vợ ra đường

Để lấy nàng công chúa

Vừa trẻ vừa dễ thương.

2

Một hôm, trong buổi lễ

Mừng phong tước quận công

Mà hắn mua, không rẻ,

Quan khách đến rất đông.

Cao hứng và tự đắc,

Hắn bèn thách mọi người

Có ai giàu bằng hắn,

Nhưng mọi người chỉ cười.

Thế mà có một vị,

Một quan to rất giàu,

Nhận lời thách của hắn.

Hai người hẹn hôm sau

Mời đích thân quan phủ

Và một số hiền tài

Làm chứng và phán quyết

Ai thực giàu hơn ai.

Luân phiên, hai người hỏi:

“Ông có cái này không?”

Nếu người kia không có,

Cuộc thi coi như xong.

Sau đó người thua cuộc

Đem hết gia tài mình

Trao cho người thắng cuộc,

Công bằng và phân minh.

Thạch Sùng tin mình thắng,

Nhưng hễ khoe cái gì,

Là ông kia đều có

Và đưa ra tức thì.

Nhưng hắn cũng giàu thật:

Nào chén ngọc, nồi đồng,

Nào bạc vàng, đá quí,

Không có gì là không.

Cuối cùng ông quan lớn

Cho người nhà bê ra

Một chiếc bát sành mẻ.

Thạch Sùng vội vào nhà

Tìm, tìm mãi không thấy

Một chiếc bát thế này.

Trước trong hang nhiều lắm,

Nhưng đập hết, tiếc thay.

Vậy là đành thua cuộc.

Từ một anh rất giàu,

Giờ trở thành tay trắng.

Ôi, đau thật là đau.

Ông quan kia thắng cuộc

Đem gia tài Thạch Sùng

Phần phát cho dân chúng,

Phần góp làm của chung.

Thạch Sùng thì tiếc của,

Ngã xuống đất, chết ngay,

Biến thành con bò sát

Kêu “tiếc, tiếc” suốt ngày.

SỰ TÍCH CÂY NÊU NGÀY TẾT

Ngày xưa, không ai biết

Cách nào và bao giờ,

Quỷ chiếm hết ruộng đất,

Chỉ cho Người ở nhờ.

Quỷ đương nhiên chủ đất,

Người quanh năm làm thuê,

Luôn chịu cảnh đói rét

Vì sưu thuế nặng nề.

Quỷ đặt ra cái lệ:

Cây trồng được, chia đôi

Quỷ sẽ lấy phần ngọn,

Còn phần gốc cho Người.

Thành ra, Người trồng lúa,

Vất vả bao nhiêu ngày,

Mà chỉ được gốc rạ,

Cuối cùng đành trắng tay.

Phật thấy thế, định bụng

Sẽ giúp Người, và ngài

Bảo hãy thôi trồng lúa,

Mà mùa sau trồng khoai.

Vụ ấy, Quỷ rốt cục

Nhận toàn dây khoai lang,

Còn người thì phấn khởi

Gánh khoai củ về làng.

Quỷ bèn thay đổi lệ:

Quỷ lấy gốc, còn Người

Từ nay nhận phần ngọn.

Quỷ vui mừng, thầm cười,

Vì chúng nghĩ, chắc chắn

Người phải thua lần này.

Nhưng Người lại trồng lúa,

Nên Quỷ thành trắng tay.

Quỷ tức giận bèn quát:

“Lần sau thì chúng tao

Lấy cả gốc lẫn ngọn.

Chúng mày liệu cách nào?”

Phật giúp Người lần nữa,

Bằng cách cho giống ngô.

Thu hoạch, Người ăn bắp,

Quỷ được xác cây khô.

Cuối cùng Quỷ quyết định

Giữ đất không cho thuê:

Thà để đất cỏ mọc

Hơn bị lừa thế kia.

Phật bảo Người thương lượng:

Đất không thuê thì mua,

Chỉ nhỏ bằng chiếc áo

Các sư mặc trong chùa.

Quỷ lúc đầu từ chối,

Nhưng sau thấy giá hời,

Miếng đất lại bé xíu,

Nên cuối cùng nhận lời.

Nghĩa là Người cắm cọc,

Treo chiếc áo lên cao,

Đất nằm trong bóng áo,

Cũng chẳng lớn là bao.     

Hai bên lập cam kết:

Trong bóng là đất Người.

Ngoài bóng là đất Quỉ,

Cứ thế mãi suốt đời.

Phật làm phép: Chiếc bóng

Cứ cao mãi lên không.

Cái bóng đen chiếc áo

Xua quỷ ra Biển Đông.

Bao nhiêu đất màu mỡ

Từ nay thuộc về Người.

Quỷ chỉ có hòn đảo

Xa tít ngoài biển khơi.

Quỷ đem quân lên đánh,

Gồm hổ, rồng, trâu bò...

Người được Phật giúp đỡ -

Cuộc chiến cứ giằng co.

Chúng cho người tìm hiểu

Phật sợ gì nhất đời.

Phật nói Ngài sợ nhất

Là oản, chuối và xôi.

Ngài dò hỏi, cũng biết

Quỷ sợ những thứ này:

Lá dứa khô, máu chó,

Vôi bột, tỏi, ớt cay.

Rồi một cuộc đại chiến

Giữa hai bên bắt đầu.

Quỷ tấn công bằng cách

Các binh lính tranh nhau

Ném vào Phật những cái

Đang rất cần cho Người.

Ngài làm gió rắc xuống     

Cái chúng sợ nhất đời.

Thế là Quỷ đại bại,

Chạy về phía Biển Đông.

Phật bắt chúng lần nữa

Sống giữa biển mênh mông.

Chúng rập đầu van lạy

Xin được vào đất liền

Vài ngày vào dịp Tết

Để thờ cúng tổ tiên.      

Phật đồng ý, vì thế,

Những ngày Tết, người ta

Dựng cây nêu trước ngõ,

Không cho Quỷ vào nhà.

Trên nêu có chiếc khánh

Bằng đất nung, khánh kêu

Làm Quỷ phải hoảng sợ

Mà không dám làm liều.

Người ta còn vứt tỏi,

Vẽ hình những mũi tên

Đang chỉ về hướng biển,

Nhắc chúng rời đất liền.

MƯỜI VOI KHÔNG ĐƯỢC BÁT NƯỚC XÁO

Xưa, có ba cô gái,

Đến tuổi, đi lấy chồng.

Thành ra nhà ba rể.

Ba ắt tốt hơn không.

Hai anh đầu giàu có,         

Nghiêm chỉnh và đàng hoàng.

Anh thứ ba nghèo khổ,

Lại còn thói huênh hoang.

Một hôm, bố vợ chết,

Hai anh mang lợn, xôi.

Anh thứ ba tay trắng,

Còn khinh khỉnh bĩu môi:

“Lợn hai bác bé quá.

Để bây giờ em đi

Mua mười voi làm cỗ

Chừng ấy thấm tháp gì.”

Rồi anh ta đi thật.

Đi đâu không ai hay,

Bắt người ta chờ mãi,

Cho đến khi tối ngày

Anh ta mới quay lại,

Tay không vẫn tay không,

Rồi làm bộ giận dữ:

“Thật đúng là mất công.

Cái nhà kia thật láo,

Tôi định mua mười voi,

Mà hắn chỉ có tám,

Thế là chờ công toi.”

Rồi anh ta ngồi xuống,

Thản nhiên chén ngon lành,  

Lại chê con lợn bé,

Không có mỡ trong canh.

Từ đấy mới có chuyện

Nói khoác những mười voi,

Không được bát nước xáo.

Một anh rể không tồi.

TRỨNG NGÓT                

Có một cô gái nọ

Lấy chồng, về làm dâu.

Một hôm mẹ chồng bảo

Xuống bếp luộc nồi rau.

Cô luộc xong, thật lạ,

Trước cả một nồi đầy,

Giờ chỉ còn một nửa.

Ôi, biết làm sao đây?

Cô sợ quá, ngồi khóc.

Mẹ chồng hỏi vì sao?

Cô nói hết sự thật.

Mẹ chồng cười: “Ôi dào,  

Rau luộc nó phải ngót.

Chuyện bình thường thôi mà.”

Cô gái nghe, mừng lắm,

Bây giờ mới hiểu ra.

Mấy hôm sau, luộc trứng,

Luộc mười quả trong nồi.

Cô lấy ăn một nửa,

Vẫn thòm thèm, và rồi

Khi bà mẹ chồng hỏi:

“Còn năm quả thôi à?”

Cô đáp: “Trứng nó ngót.

Chuyện bình thường thôi mà.”

VUA LỢN  

Xưa, có anh chàng nọ,

Nhà nghèo, không mẹ cha,

Phải đi ở từ bé

Cho ông quan huyện già.  

Vì làm lụng vất vả,

Vì ở bẩn thành quen,

Anh chàng bẩn như lợn.

Và Lợn cũng là tên.   

Một hôm, đang kỳ cọ

Chân quan huyện bên bồn,

Hắn thấy mu chân chủ

Có ba nốt ruồi son.

Buột miệng thôi, Lợn nói

Hắn cũng có sau lưng

Chín nốt ruồi như thế.

Quan nghe, bảo hắn dừng,

Cởi áo, quan xem kỹ.

Quả có chín nốt ruồi.

Xếp thành hàng thật đẹp,

Nốt nào cũng hồng tươi.

Không nghi ngờ gì nữa.

Đây là tướng làm vua.

Thằng Lợn thành vua Lợn?

Đây không phải chuyện đùa.

Quan quyết định giết hắn,

Bèn lệnh cho nô tỳ,

Bảo như thế, như thế,

Như thế cứ làm đi.        

Nô tỳ tên là Gái,

Thầm yêu Lợn lâu nay,

Bèn báo cho Lợn biết,

Bảo phải trốn đi ngay.

Lợn sợ, đi xa lắm,

Theo dòng sông ngược lên,

Cuối cùng hắn được nhận

Giúp việc trong ngôi đền.

Đền có tượng hộ pháp

To lớn và phương phi.

Lợn lau, với không tới,

Bèn nói: “Ngồi xuống đi.”

Thật lạ, ông hộ pháp

Nghe nói thế liền ngồi.

Lau xong, lại đứng dậy,

Còn mỉm cười, nhếch môi.

Ban đêm Lợn bảo tượng

Ra tập võ cho mình.

Có hôm tập hăng quá

Đến tận rạng bình minh.

Ông chủ đền thấy lạ,

Bèn hỏi rõ đầu đuôi.

Lợn thật thà kể hết,

Kể cả chuyện nốt ruồi.

Ông già báo quan huyện.

Quan đến bắt Lợn đi

Vì ngài vẫn muốn giết

Cái thằng này lạ kỳ.

Bất chợt một toán cướp

Từ trong rừng nhảy ra,

Đánh quân lính tan tác

Rồi khênh Lợn về nhà.

Ở đấy, chúng sụp lạy

Trước Lợn rồi kính thưa:

Đêm qua thần báo mộng

Hôm nay sẽ gặp vua.

Lợn vui vẻ đồng ý

Làm thủ lĩnh nghĩa quân,

Được tắm rửa sạch sẽ

Và thay mới áo quần.

Nhưng tên Lợn vẫn giữ.

Thủ lĩnh Lợn oai phong.

Các anh hùng hào kiệt

Đến tụ nghĩa rất đông.           

Rồi khởi nghĩa thắng lợi,

Lợn được tôn làm vua.

Một vị vua rất oách,

Vua thật chứ chẳng đùa.

Một lần ngài kinh lý,

Thấy cô Gái năm nào.

Gái nói: “Vua oai nhỉ?”

Ngài đáp: “Ừ, thì sao?

Có muốn làm hoàng hậu

Thì lên xe đi cùng.”

Gái gật đầu: “Cũng được.”

Rồi hai người về cung.

ÔNG QUAN BỘ HÌNH    

Xưa, có ông quan nọ,

Làm việc ở bộ Hình,

Xét xử rất nghiêm khắc,

Dẫu hiền lành tính tình.

Trong khi đó, bà vợ

Nhu mì và thương người,

Rất yêu chuộng lẽ phải

Và công bằng ở đời.

Hàng ngày bà để ý,

Đi làm về, nhiều khi

Chồng có vàng, quà biếu,

Bà ngờ ngợ, sinh nghi.

Rồi bà quyết định thử.

Bà đặt lên bàn ăn

Một đĩa mười miếng chả,

Và giả bộ cằn nhằn:

“Tôi rán mười ba chiếc,

Còn mười là thế nào?

Hay con hầu ăn vụng.

Ông tra nó xem sao.”

Ông chồng liền tra hỏi.

Chắc bị đánh rất đau,

Con bé nhận ăn vụng,

Đứng xin tha, cúi đầu.       

Lúc ấy, bà vợ nói:

“Con bé này nói điêu.

Bị ông đánh và ép

Nên nó phải nhận liều.

Tôi thử vì muốn biết

Ông là người thế nào.

Nó không hề ăn vụng.

Giờ tôi hiểu vì sao

Ông có vàng, quà biếu.

Xin ông chốn công đường

Không ép cung, đánh đập

Hay làm điều bất lương.”

Nghe bà vợ nói thế,

Ông chồng, quan bộ Hình,

Thấy nhiều điều chí lý,

Mới hoảng sợ giật mình.

Nghe nói sau lần ấy,

Ông xuống tóc nhập thiền,

Của cải cúng công đức,

Hưởng cuộc sống bình yên.

HAI CHÚ GẤU CON

Xưa, ở trong rừng nọ,

Có hai con gấu con,

Thật xinh và ngộ nghĩnh,

Luôn chạy nhảy lon ton.

Lớn lên, chúng được mẹ

Dạy phải thương yêu nhau,

Phải nhường nhịn, chia sẻ,

Đặt tình thương làm đầu.

Ngày nọ cả hai chú

Đi vào rừng kiếm mồi.

Săn mãi mà chẳng được,

Bụng đói bắt đầu sôi.

Bỗng hai chú may mắn

Thấy chiếc bánh đa vừng

Người đi săn sơ ý

Bỏ sót lại trong rừng.

Rồi hai chú háo hức

Chia chiếc bánh làm hai,

Rồi tỵ nhau hơn thiệt,

Không ai chịu nhường ai.

Cuối cùng chúng buộc phải

Nhờ một lão cáo già

Thật công tâm, chính xác

Chia giùm chiếc bánh đa.

Cáo vui mừng đồng ý,

Và thế là bắt đầu

Chia làm hai chiếc bánh

Cố tình không bằng nhau.

“Không bằng nhau? Tiếc quá.

Để tôi chữa lại cho.”

Nó cắn một miếng lớn

Vào nửa bánh phần to.

Nhưng giờ nửa bánh ấy

Lại trở thành bé hơn.

Nó lại cắn, rốt cục

Còn hai mẩu tí hon.

Hai mẩu tí hon ấy

Giờ bằng nhau, chân thành

Chúng cảm ơn lão cáo

Và rồi ăn ngon lành.